Геалагічная будова, карысныя выкапні, рэльеф. Сенненскі раён
- Подробности
- Створана 29.08.2019 07:26
- Адноўлена 01.10.2019 08:55
Паверхня паўднёвай часткі ўзгорыста-платопадобная, у межах Аршанскага ўзвышша, паўночная і паўночна-заходняя часткі раўнінныя, з асобнымі ўчасткамі астраўных павышэнняў у межах Чашніцкай раўніны; на крайнім усходзе – Лучоская нізіна. Найвышэйшы пункт 263 м (каля в. Папіна), найбольш нізкая адзнака 154 м (урэз вады воз. Серакаротня каля в. Рыбнае).
У тэктанічных адносінах Сенненскі раён прымеркаваны да Аршанскай упадзіны. Зверху залягаюць марэнныя і водна-ледавіковыя адклады паазерскага, сожскага і бярэзінскага зледзяненняў магутнасцю ад 30–40 да 240 м (у ледавіковых лагчынах), ніжэй – дэвонскія пясчанікі, гліны, мергелі і даламіты – да 350 м, верхнепратэразойскія гліны, алеўраліты і пясчанікі – да 900–1000 м. Пароды крышталічнага фундамента на глыбіні 750–900 м на захадзе і 1200–1400 м ніжэй узроўня мора на ўсходзе.
Вядомы 184 радовішчы торфу з агульнымі запасамі 36,7 млн. тон (найбольшыя – Мох-Ніжняя Крывіна, Капланскі Мох, Крыпец, Кічынскае, Забоціна-Бярозка); 5 радовішчаў пясчана-жвіровага матэрыялу з запасамі 6,4 млн. м3 (найбольшыя – Воўсішчанскае, Латыгальскае, Дубнякоўскае, Яноўскае); 5 радовішчаў глін і суглінкаў з запасамі 5,2 млн. м3 (найбольшыя – Ракіта, Тупічанскае, Мелькавіцкае, Папоўскае); 3 радовішчы пяскоў з запасамі 24,2 млн. м3 (Маргойскае, Папоўскае-1, Мішчукоўскае). Зараз распрацоўваюцца Воўсішчанскае і Дубнякоўскае радовішчы.
Глебы сельскагаспадарчых угоддзяў: дзярновыя і дзярнова-карбанатныя – 0,7 %, дзярнова-падзолістыя – 57,8 %, дзярнова-падзолістыя забалочаныя – 19,8 %, дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя – 11,5 %, поймавыя (алювіяльныя) забалочаныя – 1,3 %, тарфяна-балотныя – 8,9 %; па механічным складзе: сугліністыя – 55,8 %, супясчаныя – 30 %, пясчаныя – 5,3 %, тарфяныя – 8,9 %. Плоскасная эрозія на 24,4 % плошчы ворных зямель, у тым ліку слабая на 18,8 %; 18,5% ворных зямель завалунена.
Балоты належаць да Гарадоцка-Чашніцкага тарфянога раёна, агульная плошча іх 15,4 тыс. га, з іх 0,7 тыс. га – вярховыя, 13,6 тыс. га – нізінныя, 11 тыс. га – пераходныя. Найбольшыя балотныя масівы: Мох-Ніжняя Крывіна, Хабоціна-Бярозка, Капланскі Мох, Замашанскі Мох, Рудзецкае.
Пад сельскагаспадарчымі ўгоддзямі 48,2 % тэрыторыі (33,8 % – ворныя землі, 13,7 % – сенажаці і пашы).
ЛІТАРАТУРА
1. Карысныя выкапні // Геаграфія Беларусі : энцыклапедычны даведнік / рэдкал.: Л. В. Казлоўская [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1992. – С. 21–41.
2. Качкоў, Ю. П. Сенненска-Расонскі аграглебавы раён / Ю. П. Качкоў // Энцыклапедыя прыроды Беларусі : у 5 т. / рэдкал.: І. П. Шамякін [і інш.]. – Мінск : БелСЭ імя П. Броўкі, 1985. – Т. 4 : Недалька–Стаўраліт. – С. 486.
3. Ландшафт, радовішчы, глебы // Памяць: Сенненскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: У. С. Богаў [і інш.] ; уклад. С. В. Шайко ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Паліграфафармленне, 2003. – С. 21–22.
4. Рэльеф і прыродныя раёны // Геаграфія Беларусі : энцыклапедычны даведнік / рэдкал.: Л. В. Казлоўская [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1992. – С. 42–78.
5. Сенненскі раён / Ф. Ф. Бурак [і інш.] // Энцыклапедыя прыроды Беларусі : у 5 т. / рэдкал.: І. П. Шамякін [і інш.]. – Мінск : БелСЭ імя П. Броўкі, 1985. – Т. 4 : Недалька – Стаўраліт. – С. 487–488.
6. Сенненскі раён // Рэспубліка Беларусь. Вобласці і раёны : энцыклапедычны даведнік / аўт.-склад. Л. В. Календа. – Мінск : БелЭн, 2004. – С. 156–158.
7. Сенненский район // Витебская область: природа, туризм, спорт, отдых = Vitebsk region: the nature, tourism, sport, rest / под общ. ред. Л. Л. Прокофьевой. – Витебск : Витебский Центр маркетинга, 2005. – С. 214–219.
8. Сенненский район // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. – Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. – Кн. 2. – С. 451–454.
