Дмахоўскі Генрых Міхайлавіч
Дмахоўскі Генрых Міхайлавіч нарадзіўся 14 кастрычніка 1810 года ў м. Забалоцце Браслаўскага павета Віленскай губерні (зараз Мёрскі раён). Удзельнік рэвалюцыйнага руху, скульптар.
Падчас навучання ў Віленскім універсітэце юнак удзельнічаў у арганізацыі рэвалюцыйных гурткоў студэнтаў. Таксама з маленства Генрыха вабіла мастацтва. Таму, падчас вучобы ва ўніверсітэце, ён наведваў кабінет-майстэрню вядомага скульптара і выкладчыка ўніверсітэта Казіміра Ельскага. Пасля заканчэння ўніверсітэта Г. Дмахоўскі атрымаў ступень магістра права.
Удзельнік паўстанняў 1831 і 1863 гг. У 1834–1851 гг. займаўся рэвалюцыйнай дзейнасцю ў Еўропе.
Займаўся скульптурай у Вільні і Парыжы, навучаўся ў Вышэйшай Парыжскай школе прыгожых мастацтваў, у майстэрнях вядомых французскіх скульптараў Д. Энгра, Ф. Рудэ. У 1846–1847 гг. Генрых Дмахоўскі працаваў над аздабленнем саркафага Напалеону. Значным дасягненнем творчасці скульптара стаў помнік герою паўстання 1831 года Валерыяну Пяткевічу, які ўсталяваны ў Парыжы.
У 1851–1852 гг. Генрых Дмахоўскі жыў у Лондане, дзе прымаў удзел у рабоце Скандынаўскага камітэта з мэтай вызвалення Фінляндыі з-пад улады Расіі, аднак палітычная рэакцыя ў Еўропе прымусіла яго эмігрыраваць у ЗША. У гэтай краіне адбыўся росквіт Г. Дмахоўскага як скульптара. У ЗША ён быў вядомы пад псеўданімам Генры Д. Сондэрс. У 1853–1857 гг. скульптар стварае медальён з выявамі 5 дзекабрыстаў, пакараных смерцю, бюст Л. Кошута. Далейшай творчай працы Дмахоўскага садзейнічала стварэнне ў 1856 годзе сваёй школы скульптараў і майстэрні. Вядомымі працамі скульптара сталі бюсты Дж. Вашынгтону, Т. Джэферсану, Б. Франкліну. У 1857 годзе Г. Дмахоўскі зрабіў праект надмагільнага помніка Я. Тысоўскаму, бюст Т. Касцюшкі, скульптурную групу «Гарыбальдзі з воінамі», стварыў звыш 70 медальёнаў прыватных асоб.
У 1861 годзе Генрых Дмахоўскі вярнуўся на радзіму, стварыў скульптурныя кампазіцыі паэту-лірніку У. Сыракомлі, нацыянальнаму герою Італіі Гарыбальдзі, барэльефы Барбары Радзівіл, алтар кафедральнага сабора ў Вільні. У 1863 годзе ён узначаліў паўстанне ў Дзісенскім павеце, загінуў падчас паўстання.
Магіла Генрыха Міхайлавіча знаходзіцца каля в. Бірулі Докшыцкага раёна.
ЛІТАРАТУРА
1. Баркоўская, А. Яднаючы мінулае і сучаснасць / А. Баркоўская // Міёрскія навіны. – 2013. – 15 кастр. – С. 1, 3.
2. Ермаковіч, В. Апошні прытулак Генрыка Дмахоўскага / В. Ермаковіч // Родныя вытокі (Докшыцы). – 2012. – 24 кастр. – С. 5.
3. Ермалёнак, В. Дзве мемарыяльныя дошкі землякам / В. Ермалёнак // Краязнаўчая газета. – 2013. – № 41 (лістап.). – С. 2.
4. Ермалёнак, В. Новы помнік паўстанцу-скульптару / В. Ермалёнак // Міёрскія навіны. – 2020. – 1 жн. – С. 7.
5. Ермалёнак, В. Радзіма скульптара і мітрапаліта / В. Ермалёнак // Краязнаўчая газета. – 2003. – № 14 (лістап.). – С. 5.
6. Ермалёнак, В. Слова краязнаўцы / В. Ермалёнак // Літаратура і мастацтва. – 2013. – 8 лістап. – С. 14.
7. Ермалёнак, В. А. Цярністы шлях паўстанца-скульптара / В. А. Ермаленак. – Минск : [Б. и.], 2013. – 22 с.
8. Ермаловіч, В. Генры Сандэрс, ён жа Генрык Дмахоўскі / В. Ермаловіч // Рэспубліка. – 2010. – 2 кастр. – С. 8.
9. Панізьнік, С. Ён абдымаў Сусвет / С. Панізьнік // Мiёрскiя навiны. – 2007. – 3 лістап. – С. 4.
10. Пастернак, Т. По местам Генриха Дмоховского / Т. Пастернак // Витебские вести. – 2016. – 16 апр. – С. 7.
11. Пукшанскі, А. Ушануюць памяць славутых землякоў / А. Пукшанскі // Звязда. – 2013. – 8 кастр. – С. 6.
12. Скрабатун, У. І. Пад Докшыцамі на занядбайнай магіле сусветна вядомага скульптара і паўстанца Генрыка Дмахоўскага з'явіўся душэўны помнік / У. Скрабатун // Вольнае Глыбокае. – 2020. – 4 чэрв. – С. 1, 5.
13. Степанская, Т. В память о земляках / Т. Степанская // Витебские вести. – 2013. – 15 окт. – С. 2.
14. Янушкевіч, Я. Прашыты шасцю кулямі: да 200-годдзя з дня нараджэння паўстанца-скульптара Генрыка Дмахоўскага / Я. Янушкевіч // Роднае слова. – 2010. – № 11. – С. 99–100.
15. Ярмаловіч, В. У бярозавым гаі, на поўнач ад вёскі Бірулі / В. Ярмаловіч // Родныя вытокі (Докшыцы). – 2009. – 23 мая. – С. 7.
СПАСЫЛКІ
