Савіцкі Міхаіл Андрэевіч
Савіцкі Міхаіл Андрэевіч – беларускі савецкі мастак.
Нарадзіўся 18 лютага 1922 года ў в. Звянячы Талачынскага раёна.
Скончыў Коханаўскую сярэднюю школу (1940), Мінскае мастацкае вучылішча (1951), Маскоўскі мастацкі інстытут імя В. I. Сурыкава (1957).
Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, быў вязнем канцлагераў Бухенвальд, Дахаў, Дора, Мітэльбаў-Дора.
У мастацкіх выставах удзельнічаў з 1957 года. З 1958 года з'яўляецца членам Беларускага Саюза мастакоў.
з 1980 года быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР.
З 1981 года – кіраўнік Творчай акадэмічнай майстэрні Міністэрства культуры Беларусі.
Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі (1970), народны мастак БССР (1972), ганаровы член Саюза мастакоў ГДР (1973), народны мастак СССР (1978), акадэмік Акадэміі мастацтваў СССР (1983), акадэмік Расійскай Акадэміі мастацтваў (1991), акадэмік НАН Беларусі (1995), член міжнароднай Славянскай Акадэміі (1996), член Міжнароднай акадэміі навук (2002), Герой Беларусі (2006).
Узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй СССР (1973), Дзяржаўнымі прэміямі Беларусі (1970, 1980, 1998), Міжнароднай прэміяй Андрэя Першазванага ў намінацыі «За Веру і Вернасць!» (2000), Міжнароднай прэміяй імя М. І. Шолахава (2002), спецыяльнай прэміяй Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у галіне выяўленчага мастацтва (2002), прэміяй Саюзнай дзяржавы Расіі і Беларусі ў галіне літаратуры і мастацтва (2004).
А таксама медалём «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941–1945 гг.» (1957), ордэнам «Знак Пашаны» (1967), сярэбраным медалём Акадэміі мастацтваў СССР (1967), знакам «На памяць ад Узброеных Сіл СССР» (1968), сярэбраным медалём імя М. Б. Грэкава (1969), залатым медалём ВДНГ СССР (1969), ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга (1972), медалём «30 гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941–1945 гг.» (1975), дыпломам Пашаны ВДНГ СССР (1975), медалём «60 гадоў Узброеных Сіл СССР» (1978), Ганаровай граматай Вярхоўнага Савета БССР (1978), Ганаровым дыпломам Міжнароднай выставы выяўленчага мастацтва ў ГДР (1980), ордэнам Леніна (1982), медалём «Ветэран працы» (1983), ордэнам Айчыннай вайны І ступені (1985), ордэнам № 1 Францыска Скарыны (1997).
У 1995 годзе прысуджана гран-пры Саветам Міжнароднай канферэнцыі саюзаў мастакоў па выніках Міжнароднай мастацкай выставы, прысвечанай 50-годдзю Вялікай Перамогі.
Памёр 8 лістапада 2010 года. Пахаваны на Усходніх (Маскоўскіх) могілках у Мінску.
28 чэрвеня 2012 года ў Мінску на доме № 17 па вуліцы Беламорскай, дзе жыў мастак, устаноўлена мемарыяльная дошка (аўтар – В. Занковіч).
У верасні 2012 года ў Мінску (на плошчы Свабоды, 15) была адкрыта Мастацкая галерэя Міхаіла Савіцкага.
Працаваў у станковым і манументальным жывапісе.
Мастацкія творы:
– на ваенную тэматыку: «Партызаны» (1963), «Партызанская мадонна», «Віцебскія вароты», «Аршанскія партызаны» (усе тры 1967), «Забойства сям'і партызана» (1972), «Плач па загінуўшых героях» і «Поле» (абодва 1974), «Партызаны. Блакада» (1966–1967), «Партызанская мадонна (Мінская)» (1978), трыпціх «Агрэсія» (1984), цыкл «Гераічная Беларусь» (1967), серыя «Лічбы на сэрцы» (1974–1987);
– на хрысціянскую тэматыку: «Без вестак зніклыя» (1991), «Сейбіт» (1999), «20 стагоддзе – забойства праўды» (2001), серыя «Запаветы асалоды» (1991–2001);
– партрэты: «Жаночы партрэт» (1966), «Сейбіты» (1972), «Віленскія сустрэчы» (1976), «Янка Купала» (1979), «Сям'я» (1980), «Дастаеўскі» (1988), «Філосафы» (1994), «Аўтапартрэт» (1995), «А. Пушкін і А. Міцкевіч» (2000), партрэты 11 прэзідэнтаў НАН Беларусі (1998–2001);
– Чарнобыльская катастрофа ў серыі «Чорная быль» (1986–1993);
– манументальны роспіс: «Вялікая Айчынная вайна. 1944» у Беларускім музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны (1971; Дзяржаўная прэмія СССР 1973) і «Эстафета пакаленняў» у санаторыі «Беларусь» (г. Місхор, Украіна, 1973);
– габелены: «Ленінізм» і «СССР. Этапы барацьбы і перамог» для залы пасяджэнняў Рэзідэнцыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь (1978–1979).
Пра жыццёвы і творчы шлях Савіцкага створаны дакументальны фільм «Апаленая памяць» («Беларусьфільм», 1974, сцэнарый Г. Бураўкіна, рэжысёр А. Канеўскі).
ЛІТАРАТУРА
1. Анцелевич, А. Личная тревога за судьбы мира / А. Анцелевич // Народная газета. – 2012. – 27 верас. – С. VII.
2. Анцелевич, А. Савицкая власть в искусстве / А. Анцелевич // Народная газета. – 2008. – 27 сак. – С. VI.
3. Архіпава, В. Па кім сумуюць «Партызанскія мадонны» / В. Архіпава // Звязда. – 2019. – 8 мая. – С. 5.
4. Бірукоў, В. Вялікі чалавек і мастак / В. Бірукоў // Вiцебскi рабочы. – 2007. – 17 лют. – С. 1–2.
5. Высоцкая, Н. Успамін пра мастака-воіна, мастака-грамадзяніна: да 95-годдзя з дня нараджэння Міхаіла Савіцкага / Н. Высоцкая // Роднае слова. – 2017. – № 2. – С. 86–88.
6. Гнилозуб, В. Он хорошо рисовал школьные стенгазеты. И стал великим художником / В. Гнилозуб // Белорусская нива. – 2010. – 10 нояб. – С. 1, 6.
7. Гошко, Н. И помнить страшно, и забыть нельзя / Н. Гошко // Гiсторыя: праблемы выкладання. – 2007. – № 4. – С. 45–48.
8. Крепак, Б. Михаил Савицкий. Красное и черное. Палитра художника – в зеркале эпохи : очерки / Б. Крепак. – Минск : Мастацкая літаратура, 2014. – 253 с.
9. Крупица, Н. «Неизвестный Михаил Савицкий» / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. – 2017. – 6 мая. – С. 16.
10. Крэпак, Б. «Жывапіс – гэта д'ябальскі цяжкая справа...» / Б. Крэпак // Беларускi гiстарычны часопiс. – 2007. – № 1. – С. 46–49.
11. Крэпак, Б. Духоўная вышыня Міхаіла Савіцкага / Б. Крэпак // Культура. – 2007. – 17–23 лют. – С. 3,7.
12. Малушенко, А. Народному художнику – народная память / А. Малушенко // Белорусская военная газета. – 2012. – 17 нояб. – С. 14.
13. Мельнік, К. Познія карціны Міхаіла Савіцкага / К. Мельнік // Роднае слова. – 2013. – № 3. – С. 81–83.
14. Мельник, К. В. Создатель времени: памяти народного художника Беларуси Михаила Савицкого / К. В. Мельник // Беларуская думка. – 2010. – № 11. – С. 170–176.
15. Мельник, К. Феномен Савицкого / К. Мельник // Наш современник. – 2010. – № 12. – С. 224–233.
16. Міхаіл Савіцкі = Михаил Савицкий = Mikhail Savitsky : [альбом] / аўт. тэксту і склад. Б. А. Крэпак ; рэд. Л. У. Сідарава. – Мінск : Беларусь, 2013. – 79 с.
17. Михаил Савицкий = Mikhail Savitsky : фотоальбом / авт. текста, сост. Б. Крепак ; фото: Ю. Иванова [и др.]. – Минск : Беларусь, 2008. – 171 с.
18. Назімава, І. В. Міхаіл Андрэевіч Савіцкі / І. В. Назімава. – Минск : Беларусь, 1973. – 47 с.
19. Падаляк, Т. Запаведзі Міхаіла Савіцкага: народнаму мастаку СССР і Беларусі, акадэміку, Герою Беларусі сёння споўнілася б 90 гадоў / Т. Падаляк // Звязда. – 2012. – 18 лют. – С. 6.
20. Пастернак, Т. «Неизвестный Михаил Савицкий» / Т. Пастернак // Витебские вести. – 2017. – 6 мая. – С. 7.
21. Перзашкевич, В. Истина Михаила Савицкого / В. Перзашкевич // Железнодорожник Белоруссии. – 2006. – 16 мая. – С. 6.
22. Пугачева, Э. Михаил Савицкий = Mikhail Savitski = Michail Sawizki = Mijail Savitski / Э. Пугачева. – Минск : Беларусь, 1982. – 195 с.
23. Пугачова, Э. М. Высокі талент / Э. М. Пугачова // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Талачынскага раёна / рэдкал.: І. П. Шамякін [і інш.] ; мастак А. М. Хількевіч. – Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 1988. – С. 630–638.
24. Савіцкі, А. М. Савіцкі Міхаіл Андрэевіч / А. М. Савіцкі // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 2002. – Т. 14 : Рэле–Слаявіна. – С. 70–71.
25. Савицкий, А. М. Савицкий Михаил Андреевич / А. М. Савицкий // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.] / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2008. – Т. 6 : Пейзаж–Снегирёв. – С. 553.
26. Савіцкі, М. Адказнасць таленту / М. Савіцкі // Мастак і сучаснасць : крытычныя артыкулы па мастацтву: эстэтыка, тэатр, музыка, выяўленчае мастацтва, кіно / рэдкал.: Е. Бондарава і інш. ; уклад. У. Бойка. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1980. – С. 20–34.
27. Савіцкі Міхаіл Андрэевіч // Беларускі Саюз Мастакоў = Belarussian Union of Artists : энцыклапедычны даведнік / аўт.-склад.: Б. А. Крэпак [і інш.]. – Мінск : Кавалер Паблішэрс, 1998. – С. 474.
28. Савіцкі Міхаіл Андрэевіч // Культура Беларусі : энцыклапедыя : [у 6 т.] / рэдкал.: У. У. Андрыевіч [і інш.]. – Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 2015. – Т. 6 : М–Я. – С. 320–321.
29. Савицкий Михаил Андреевич // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. – Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. – Кн. 2. – С. 428–429.
30. Савицкий Михаил Андреевич // Слава и гордость земли Витебской : биографический справочник / сост. М. Н. Пригожий ; редкол.: М. П. Кузьмич [и др.]. – Витебск : Витебская областная типография, 2009. – С. 158.
31. Савицкий Михаил Андреевич // Художники Советской Белоруссии / редкол.: В. И. Версоцкий [и др.]. – Минск : Беларусь, 1976. – С. 308.
32. Стах, Р. Жывапіс Савіцкага / Р. Стах // Літаратура і мастацтва. – 2012. – 9 сак. – С. 21.
33. Сульянов, А. К. Моя обязанность – создавать время : беседы с Мастером: А. К. Сульянов и М. А. Савицкий / А. К. Сульянов. – Минск : Технопринт, 2003. – 92 с.
34. Талант Живописца // Моя Толочинщина: страницы истории / А. Шнейдер. – 2-е изд, с изм. – Минск : Бизнесофсет, 2006. – С. 128–130.
35. Чэмер, М. Мастак і глядач – вочы ў вочы / М. Чэмер // Настаўніцкая газета. – 2011. – 20 верас. – С. 7.
36. Шпакоўская, Г. Апаленая памяць мастака / Г. Шпакоўская // Народнае слова. – 2007. – 17 лют. – С. 8.
СПАСЫЛКІ
