Гушча Ян
Гушча Ян нарадзіўся 24 снежня 1917 года ў ф. Загасцінне Дзісенскага павета Віленскай губерні (зараз Мёрскі раён). Паэт, празаік, перакладчык.
Скончыў гімназію ў г. Дзісна. Дэбютаваў у 1933 годзе вершам «Горад». У 1934 годзе паступіў на юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта, адначасова вучыўся ў Вышэйшай школе палітычных навук у Вільні, якую скончыў у 1939 годзе. У 1937 годзе стаў сябрам Прафсаюза польскіх пісьменнікаў. На працягу 1935–1939 гг. публікаваў вершы, эпіграмы і рэцэнзіі ў шматлікіх польскіх часопісах. У красавіку 1940 года быў вывезены ў Казахстан. У 1943 годзе ўступіў у Войска Польскае, дзе служыў афіцэрам 3-й дывізіі пяхоты імя Р. Траўгута. У 1944 годзе працаваў у Саюзе польскіх патрыётаў у Маскве, рэдакцыі двухтыднёвіка «Nowe Widnokregi».
У ліпені 1944 года пераехаў у Польшчу, спачатку ў Люблін, а ў канцы 1945 года пасяліўся ў г. Лодзь і стаў сябрам Саюза польскіх пісьменнікаў. У 1955–1957 гг. – сябра рэдакцыйнай калегіі двухтыднёвіка «Кгопіка». У 1950–1980 гг. публікаваў паэтычныя творы, прозу і пераклады, галоўным чынам на беларускай мове. У 1970–1971 гг. – галоўны рэдактар лодзінскага квартальніка «Оsnowa».
Вершаваныя творы аўтара апублікаваны ў зборніках «Балада пра падарожных», «Штодзённасць кахання», «Выбраныя вершы», «Сентыментальнае падарожжа», «Размовы і заклёны», «Гады сярод гадоў». 3борнік вершаў «Стары павільён» у 1969 годзе атрымаў узнагароду за найлепшую паэтычную кнігу 25-годдзя. Аўтар аповесцяў «Мястэчка пад Альшанкай», «Пярсцёнак з кайданоў», шматлікіх апавяданняў. 3 яго эсэістыкі вылучаюцца «Успаміны не заўсёды журботныя», якія тычацца літаратурнага жыцця Вільні ў міжваенны перыяд, зборнік успамінаў і рэпартажаў «Здарэнні і прызнанні», а таксама «Урыўкі, эпізоды, нарысы» з нарысам «Паэт Белай Русі» пра Ф. Багушэвіча. Сатырычныя творы Я. Гушчы ўвайшлі ў зборнікі «Ані так, ані сяк», «Дажынкі ў Адамове», «Аб людзях з людзьмі», «Розныя нашыя справы», «Ноч перад агульным сходам», «Зачараваны банкнот», «Жарты, сатыры, эпіграмы». Ён пераклаў з беларускай мовы апавяданні 20 аўтараў, выдадзены пад назвай «Мае мядзведзі і іншыя беларускія апавяданні» (1975); выбраныя апавяданні У. Караткевіча пад агульнай назвай «Блакіт і золата дня» (1976). Рэдагаваў польскае выданне выбраных вершаў М. Багдановіча. З'яўляўся складальнікам зборнікаў «Анталогія беларускай паэзіі» (1978), «Беларускія вершы» (1971), для якіх пераклаў большасць вершаў. Паэзія Я. Гушчы ў перакладах на беларускую мову шырока прадстаўлена ў зборніку «Горад мільённы і мы» (1972). У беларускім перакладзе выйшла таксама яго кніга «Пан Грыцыян і іншыя» (1976). Многія творы тэматычна звязаны з Беларуссю (апавяданне «Лямпа», вершы «Да сябра-беларуса», «Вязынка», зборнік эсэ «Аповесці ў чорных рамках»). Яго творы перакладаліся на беларускую мову.
У 1975 годзе Ян Гушча атрымаў узнагароду за дасягненні ў галіне навукі і культуры (г. Лодзь). Таксама ён адзначаны Залатым крыжам заслугі (1955), кавалерскім крыжам ордэна Адраджэння Польшчы (1969).
Памёр 26 чэрвеня 1986 года. У 2013 годзе ў г. Дзісна, на будынку, дзе калісьці жыў будучы паэт, усталявана мемарыяльная дошка.
ЛІТАРАТУРА
1. Гушча Ян // Імёны. Асобы. Лёсы: ураджэнцы Віцебшчыны ў далёкім і блізкім замежжы / М. П. Кузьміч, М. І. Сцепаненка. – Мінск : Літаратура і мастацтва, 2012. – С. 96–97.
2. Гушча Ян // Нашы землякі ў далёкім і блізкім замежжы : біяграфічны даведнік / М. П. Кузьміч, М. І. Сцепаненка. – Віцебск : Віцебская абласная друкарня, 2007. – С. 57–58.
3. Гушча Ян // Памяць: Міёрскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Г. М. Маняк [і інш.] ; уклад. Л. А. Матэленак ; рэд. В. І. Марціновіч ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Беларуская навука, 1998. – С. 527–528.
4. Гуща Ян // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2010. – Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. – Кн. 1. – С. 348.
5. Ермалёнак, В. Дзве мемарыяльныя дошкі землякам / В. Ермалёнак // Краязнаўчая газета. – 2013. – № 41 (лістап.). – С. 2.
6. Ермалёнак, В. Слова краязнаўцы / В. Ермалёнак // Літаратура і мастацтва. – 2013. – 8 лістап. – С. 14.
7. Ермалёнак, В. Ян Гушча / В. Ермалёнак // Сцяг працы (Міёры). – 1987. – 26 жн. – С. 2.
8. Панізнік, С. Хто ёсць нашы / С. Панізнік // Міёрскія навіны. – 2003. – 5 жн. – С. 3.
9. Пукшанскі, А. Ушануюць памяць славутых землякоў / А. Пукшанскі // Звязда. – 2013. – 8 кастр. – С. 6.
10. Степанская, Т. В память о земляках / Т. Степанская // Витебские вести. – 2013. – 15 окт. – С. 2.
11. Творцы першай хвалі: Ян Гушча / падрыхт. Л. Матэлёнак // Міёрскія навіны. – 2017. – 20 чэрв. – С. 6.
СПАСЫЛКІ
