Лось Еўдакія Якаўлеўна нарадзілася 1 сакавіка 1929 года ў в. Старына Ушацкага раёна, паэтэса. Бацька Якаў Васільевіч і маці Наталля Якаўлеўна працавалі ў калгасе. У 1934 годзе сям'я перасялілася ва Ушачы, і яны пачалі працаваць у раённай друкарні.

Да вайны Е. Лось скончыла 5 класаў. Пасля заканчэння Ушацкай сямігодкі вучылася на школьным аддзяленні Глыбоцкага педвучылішча (1945–1948), затым на аддзяленні мовы і літаратуры педінстытута ў Мінску (1948–1955). Працавала літработнікам у рэдакцыі газеты «Зорька» (1951–1952), рэдактарам мовы і літаратуры Вучэбна-педагагічнага выдавецтва БССР (1952–1959). У 1959–1961 гг. вучылася на Вышэйшых літаратурных курсах пры СП СССР у Маскве. 3 1961 года – літсупрацоўнік газеты «Звязда», з 1963 года – на творчай рабоце. У 1970–1972 гг. працавала адказным сакратаром часопіса «Работніца і сялянка», з 1975 года – галоўным рэдактарам часопіса «Вясёлка». Узнагароджана ордэнам «Знак Пашаны», медалямі, ганаровымі граматамі Вярхоўных Саветаў БССР і Латвійскай ССР.

Першы верш «Сэрца дзяўчыны» надрукаваны ў часопісе «Работніца і сялянка» ў 1948 годзе. Аўтар зборнікаў паэзіі «Сакавік», «Палачанка», «Людзі добрыя», «Хараство», «Яснавокія мальвы», «Перавал», «Галінка з яблыкам», «Лірыка ліпеня», паэм «Гавораць несмяротныя», «Мой свет», «Мая Хатынь», «Высакосны год», «Матчына трывога», «І кaлacye дaўгaлeццe».

Яе паэзія шчырая, сагрэта пачуццём любові да Радзімы, да людзей. У многіх вершах – біяграфія тых, хто перажыў вайну ў дзіцячым узросце, чыё юнацтва супала з пасляваенным клопатам аднаўлення краіны. Людскія ўзаемаадносіны, нялёгкі жаночы лёс – асноўны змест яе ўсхваляванай лірычнай споведзі. Вялікім аптымізмам і разам з тым трагічнымі прадчуваннямі кранаюць радкі вершаў «Бараўлянскага сшытка». Вырашэнню маральна-этычных праблем жыцця сучаснікаў прысвечаны зборнікі прозы «Пацеркі», «Травіца – брат-сястрыца». Пісала вершы для дзяцей («Абутая елачка», «Казка пра Ласку», «Вясёлікі», «Зайчык-выхваляйчык», «Дванаццаць загадак»). Творы, адрасаваныя маленькаму чытачу, вызначаюцца веданнем дзіцячай псіхалогіі, даступнасцю зместу, дакладнасцю вобразаў. Вершы і паэмы Е. Лось перакладаліся на рускую, украінскую, літоўскую і іншыя мовы. Музыку на яе вершы напісалі У. Алоўнікаў, Т. Вагнер, Д. Камінскі, Ю. Семяняка, Д. Смольскі і інш. Яе імем названы вуліца ў Віцебску, Ушацкая раённая бібліятэка.

Еўдакія Якаўлеўна вельмі любіла сваю малую радзіму – Ушаччыну, часта сюды наведвалася, прыходзіла ў раённую бібліятэку. Ушаччыне яна прысвяціла шэраг сваіх вершаў:

«...Паедземце, дружа, ва Ушачы,

Там зараз вясна, ды вясна

Бярэзіна соладка плача,

Над рэчкай – вятроў гамана...»

Памёрла Еўдакія Якаўлеўна Лось 3 ліпеня 1977 года.

У 1998 гoдзe ў Biцeбcкy каля абласной бібліятэкі імя У. І. Леніна ўcтaнoўлeны пoмнiк Е. Я. Лocь (скульптар В. Магучы і архітэктар В. Рыбакоў).

ЛІТАРАТУРА

1. Багдановіч, Н. Па вуліцах памяці Еўдакіі Лось / Н. Багдановіч // Патрыёт (Ушачы). – 2012. – 8 снеж. – С. 2.

2. Бароўка, В. Ю. Кветкі ў вобразнай палітры паэзіі Еўдакіі Лось: інтэнцыі і тэндэнцыі / В. Ю. Бароўка // Роднае слова. – 2019. – № 3. – С. 8–11.

3. Барысенка, У. Паэтычная жытніца / У. Барысенка // На страже. – 2019. – 15 марта. – С. 17.

4. Баўтрэль, І. «І сэрцам песню праспяваць...» / І. Баўтрэль // Роднае слова. – 2009. – № 3. – С. 3–6.

5. Весялуха, М. Вясна і лета жыцця Еўдакіі Лось: постаць знакамітай паэткі вачыма яе сына / М. Весялуха // Звязда. – 2016. – 27 жн. – С. 16.

6. Глобус, А. Еўдакія: словы пра паэтку Еўдакію Лось / А. Глобус // Звязда. – 2012. – 21 жн. – С. 8.

7. Еўдакія Лось // Беларускія пісьменнікі (1917–1990) : даведнік / склад. А. Э. Гардзіцкі ; рэд. А. Л. Верабей. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1994. – С. 340–341.

8. Зімін, І. І зноў вяртаюцца паэты / І. Зімін // Вiцебскі рабочы. – 1999. – 18 сак. – С. 1.

9. Камейша, К. Еўдакія Лось / К. Камейша // Полымя. – 2006. – № 1. – С. 118–121.

10. Касатая, К. Гукапісная фактура вершаў Еўдакіі Лось / К. Касатая // Роднае слова. – 2008. – № 1. – С. 30–32.

11. Кісель, І. І. Смачныя літары Еўдакіі Лось: конкурсная праграма да 90-годдзя з дня нараджэння пісьменніцы / І. І. Кісель // Пачатковае навучанне: сям'я, дзiцячы сад, школа. Серыя «У дапамогу педагогу». – 2019. – № 5. – С. 67–69.

12. Краса і сіла / падрыхт. М. Скобла // Звязда. – 2002. – 29 чэрв. – С. 4.

13. Лапіцкая, А. Вершы пра сваё / А. Лапіцкая // Літаратура і мастацтва. – 2014. – 28 лют. – С. 7.

14. Лось Еўдакія Якаўлеўна // Памяць: Ушацкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Г. К. Кісялёў [і інш.] ; уклад. М. М. Кірпіч ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Белта, 2003. – С. 552.

15. Мурадзян, С. Жывы і светлы вобраз паэтэсы / С. Мурадзян // Полымя. – 2009. – № 7. – С. 179–181.

16. Салтук, А. Песня сардэчных слоў / А. Салтук // Віцебскі рабочы. – 2004. – 28 лют. – С. 6.

17. Шашуткіна, Г. «Душой народжанае слова» / Г. Шашуткіна // Віцьбічы = Витьбичи. – 2019. – 14 марта. – С. VI.

18. Шматкова, І. Еўдакія Лось, Галіна Каржанеўская: погляды на паэта і паэзію / І. Шматкова // Полымя. – 2008. – № 3. – С. 166–173.

19. Шматкова, І. «Жанчына без жаноцкай долі...»: жыццёвы і творчы шлях Еўдакіі Лось / І. Шматкова // Роднае слова. – 2019. – № 3. – С. 3–7.

20. Шматкова, І. Тэма Радзімы ў творчасці Еўдакіі Лось і Ніны Мацяш / І. Шматкова // Роднае слова. – 2007. – № 5. – С. 27–30.