Сіўко Франц Іванавіч
Сіўко Франц Іванавіч нарадзіўся 3 мая 1953 года ў в. Вята Мёрскага раёна. Вучыўся ў Міжрэчанскай пачатковай і Павяцкай сярэдняй школах. Вышэйшую адукацыю атрымаў на філалагічным факультэце Белдзяржуніверсітэта (1970–1975). У 1995 годзе праслухаў курс лекцый па гісторыі польскай і сусветнай культуры ў Летнім універсітэце польскай культуры ў Рыме.
3 1975 па 1980 гг. выкладаў рускую мову і літаратуру, этыку ў сярэдняй школе № 2 г. Верхнядзвінска. У 1980 годзе пераехаў на сталае жыццё ў Віцебск. Настаўнічаў у сярэдніх школах №№ 29, 30, 12. Працаваў карэспандэнтам-арганізатарам у сістэме прапаганды мастацкай літаратуры Саюза пісьменнікаў Беларусі, стыль рэдактарам у газеце, выкладчыкам курса прафесійнай лексікі ў тэхналагічным універсітэце, карэктарам у рэдакцыйна-выдавецкай установе.
Празаік, публіцыст. Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў з 1993 года, Беларускага ПЭН-цэнтра (да 2017 г.). З 1999 па 2009 гг. узначальваў Віцебскую абласную філію Саюза беларускіх пісьменнікаў. Цягам многіх год з'яўляўся сябрам абласной рады Таварыства беларускай мовы імя Францыска Скарыны. У верасні 1986 года выступіў у штотыднёвіку «Ліітаратура і мастацтва» з допісам «Прашу вызваліць...», які паклаў пачатак шырокай дыскусіі аб становішчы роднай мовы ў тагачасным айчынным грамадстве.
Сталую літаратурную працу пачаў у 1983 годзе. Аўтар кніг: «3 чым прыйдзеш» (1991), «Апошняе падарожжа ў краіну ліваў» (1997), «Удог» (2001), «Ягня ахвярнае» (2003), «Асіметрыя» (2005), «Дзень Бубна» (2008), «Выспы» (2011), «Эдэм» (2014), «Плебейскія гульні» (2015), «Штрыхкоды» (2017), «Раз – шкілет, і два – шкілет» (2019), «Дыялог» (у суаўтарстве з Ю. Станкевічам, 2020), зборніка казак для дзяцей малодшага школьнага ўзросту «Бялячык» (2003). Адзін з аўтараў калектыўных зборнікаў «Дзвіна» (1992, 2000, 2005), «Карані» (1994), «Край» (1997), «Ратуша» (2016–2019), часопіса Саюза пісьменнікаў Паўднёвай Асеціі «Фидиуаг» (2001, 2004). Аўтар шматлікіх літаратурна-мастацкіх публікацый у штотыднёвіках «Літаратура і мастацтва», «Наша Ніва», часопісах «Дзеяслоў», «Маладосць», «Полымя», «ARCHE», «Нёман», «Беларусь», канфесійных каталіцкіх выданнях «Наша вера», «Ave Maria», публіцыстычных артыкулаў па праблемах сучаснага жыцця, у прыватнасці, моўнай сітуацыі ў краіне, захавання духоўнай спадчыны і інш. Аўтар метадычных матэрыялаў «Гістарычныя ўмовы развіцця беларускай мовы» (1997), метадычнай распрацоўкі (у суаўтарстве) «Культура маўлення і дзелавыя зносіны спецыяліста» (2010) для студэнтаў нефілалагічных спецыяльнасцей.
У творчасці закранае маральна-этычныя і сацыяльныя праблемы, даследуе рэаліі і трансфармацыі айчыннага грамадства на пераломных гістарычных этапах у кантэксце агульначалавечых каштоўнасцей. Аддае перавагу жанрам прыпавесці і кароткіх запісаў-эсэ. Для яго творчай манеры характэрныя займальнасць сюжэта, своеасаблівасць прыёмаў мастацкага ўвасаблення аўтарскай задумы, шырокае выкарыстанне лексікі абмежаванага ўжывання, у прыватнасці дыялектызмаў, як сродку характарыстыкі персанажа і выяўлення яго экзістэнцыйнай і грамадзянскай сутнасці.
Лаўрэат літаратурных прэмій: часопіса «Полымя» (2001; за аповесць «Удог»), імя Уладзіміра Караткевіча (2002; за зборнік аповесцей і апавяданняў «Удог»), «Сузор'е муз» (2004), «Гліняны Вялес» (2015; за зборнік аповесцей «Плебейскія гульні»).
Творы перакладаліся на балгарскую, рускую, асецінскую мовы.
ЛІТАРАТУРА
1. Алейчанка, Ю. Откуда мы пришли? Кто мы? Куда мы идем? / Ю. Алейчанка // Неман. – 2014. – № 12. – С. 204–208.
2. Андрэева, А. Асіметрыя паўсядзённасці ў прозе Франца Сіўко / А. Андрэева // Роднае слова. – 2013. – № 5. – С. 14–15.
3. Андрэйчанка, Т. Дрэва, падобнае на Беларусь / Т. Андрэйчанка // Літаратура і мастацтва. – 2003. – 28 ліст. – С. 6–7.
4. Бароўка, В. Франц Сіўко / В. Бароўка // Літаратурныя постаці Віцебшчыны: гісторыя і сучаснасць. – Віцебск : УА «ВДУ імя П.М. Машэрава». – 2008. – С. 126–144.
5. Бароўка, В. Этычны партрэт сучасніка ў кнізе «Плебейскія гульні» Франца Сіўко / В. Бароўка // Białorustenistyka Białostocka. – Białostocka, 2016. – Т. 8. – С. 221–230.
6. Галубовіч, Л. Што пасееш – тое пажнеш / Л. Галубовіч // Літаратура і мастацтва. – 2003. – 28 ліст. – С. 7.
7. Жыгуноў, А. Зачараваны родным словам / А. Жыгуноў // Веснік Глыбоччыны. – 2020. – 4 сак. – С. 4.
8. Кісліцына Г. Чалавек постмадэрну ў сучаснай беларускай літаратуры / Г. Кісліцына. – Мінск : Права і эканоміка, 2010. – С. 109–118.
9. Кошман, П. Мастацкая канструкцыя нацыянальнага вобраза свету ў аповесці Ф. Сіўко «Удог» / П. Кошман // Мозырщина: люди, события, время : материалы Междунар. науч.-практ. конф., Мозырь, 26–27 мая 2016 г. / редкол.: Т. Н. Сыманович (отв. ред.) [и др.]. – Мозыр : МДПУ імя І. П. Шамякіна, 2016. – С. 109–111.
10. Кошман, П. Апалогія нацыянальнага быцця / П. Кошман // Дыялог / Ф. Сіўко, Ю. Станкевіч. – Мінск : Галіяфы, 2020. – С. 3–15.
11. Марціновіч, А. Кавальчук у ролі ... Шэрлака Холмса / А. Марціновіч // Полымя. – 1998. – № 4. – С. 305–309.
12. Марціновіч, А. Удог – увасабленне бяспамяцтва / А. Марціновіч // Полымя. – 2002. – № 3–4. – С. 271–276.
13. Панізнік, С. З-пад паўночнай Ніягары / С. Панізнік // Голас Радзімы. – 2003. – 22 мая. – С. 4.
14. Саматой, І. В. Малая проза Франца Сіўко / І. В. Саматой // Наука – образованию, производству, экономике : материалы XV (62) Региональной науч.-практической конференции производителей, науч. сотрудников и аспирантов, посвященной 100-летию со дня основания УО «ВГУ им. П. М. Машерова», г. Витебск, 3–5 марта 2010 г. / редкол.: А.П. Солодков (гл. ред.) [и др.]. – Витебск, 2010. – С. 191–192.
15. Сіўко Франц // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал. Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 2002. – Т. 14 : Рэле–Слаявіна. – С. 425.
16. Сіўко Франц // Пісьменнікі Віцебшчыны : даведнік / рэд. Ф.І. Сiўко. – Віцебск, 2001. – С. 77–79.
17. Сивко Франц Иванович // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. – Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. – Кн. 2. – С. 461.
18. Чарнякевіч, Ц. Сны аб Беларусі / Ц. Чарнякевіч // Літаратура і мастацтва. – 2008. – 21 ліст. – С. 7.
19. Штэйнер, І. Добры дзень, Франц Іванавіч / І. Штэйнер // Літаратура і мастацтва. – 2002. – 22 сак. – С. 6–7.
20. Штэйнер, І. Сіметрыя пошукаў і знаходак / І. Штэйнер // Літаратура і мастацтва. – 2006. – 6 студз. – С. 6.
21. Штэйнер, І. Добры дзень, Франц Іванавіч! (маральны імператыў творчасці Ф. Сіўко) / І. Штэйнер // «Bis repetita placent». – Гомель : ГДУ імя Ф. Скарыны, 2013. – С. 205–226.
22. Шынкарэнка, В. Сіўко: прыняцце і пераадоленне межаў / В. Шынкарэнка // матэр. міжнар. навук. канферэнцыі, 19–20 верас. 2007 г.: у 2 ч. / рэдкал.: І.Ф. Штэйнер (адказ. рэд.) [і інш.]. – Гомель. – 2007. – Ч. 2. – С. 170–174.
СПАСЫЛКІ
