Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Гальданскі Віталій Іосіфавіч

Дата нараджэння
18.06.1923
Месца нараджэння
Віцебская губерня, г. Віцебск
Дата смерці
14.01.2001
Род дзейнасці
вучоны
удзельнік Вялікай Айчыннай вайны
Спецыялізацыя
хімічная фізіка
Навуковая ступень
доктар фізіка-матэматычных навук (1954)
Навуковае званне
прафесар (1956)
Навуковае званне
акадэмік Расійскай акадэміі навук (1981)
Узнагароды і прэміі
ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга – двойчы
ордэн Кастрычніцкай рэвалюцыі
ордэн Леніна
ордэн «За заслугі перад Айчынай» IV ступені
медаль «За абарону Ленінграда»
медаль «За працоўную доблесць»
залаты медаль імя Д. І. Мендзялеева
залаты медаль імя М. М. Сямёнава
Ленінская прэмія
Дзяржаўная прэмія Расійскай Федэрацыі

Гальданскі Віталій Іосіфавіч нарадзіўся 18 чэрвеня 1923 года ў Віцебску. Вучоны ў галіне хімічнай і ядзернай фізікі. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Акадэмік Расійскай акадэміі навук, член Нью-Ёркскай акадэміі навук, Германскай акадэміі прыродазнаўцаў «Леапальдзіна» і акадэмій навук іншых краін.

У 1928 годзе сям'я пераехала ў Ленінград. Вучыўся ў школе № 2 Куйбышаўскага раёна (зараз – сярэдняя агульнаадукацыйная школа № 207). У 1939 годзе Віталій Гальданскі паступіў на хімічны факультэт Ленінградскага ўніверсітэта. З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны ён уступіў у студэнцкі будаўнічы батальён, атрымаў раненне, перажыў суровую блакадную зіму. Потым ён быў эвакуіраваны ў Казань, дзе працягваў вучобу да 1944 года. Пасля гэтага Гальданскі паступіў у аспірантуру Інстытута хімічнай фізікі, па завяршэнні якой ў 1947 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю.

У 1952–1961 гг. працаваў у Інстытуце хімічнай фізікі Расійскай АН (з 1971 года – загадчык аддзела, з 1988 – дырэктар). Адначасова ў 1951–1975 гг. і з 1981 г. – у Маскоўскім інжынерна-фізічным інстытуце, у 1975–1981 гг. – загадчык кафедры Маскоўскага інстытута тонкай хімічнай тэхналогіі. З'яўляўся галоўным рэдактарам часопісаў «Хімія высокіх энергій» (1967–1987) і «Хімічная фізіка» (з 1987), членам рэдакцыйнай калегіі часопіса «Навука і жыццё», абіраўся народным дэпутатам СССР (1989–1991).

Навуковыя працы па фізіцы атамнага ядра і элементарных часціц, ядзернай хіміі, хіміі высокіх энергій і нізкіх тэмператур, квантавай хімічнай кінетыцы, біяхімічнай фізіцы. Адкрыў двухнуклонную радыеактыўнасць атамных ядзер (1960, эфект Гальданскага), уласцівасць электрамагнітнай палярызавальнасці адронаў (1957), утварэнне і распад звышцяжкага гелію-8 (1959), утварэнне палімераў ва ўдарнай хвалі (1964), існаванне квантавай нізкатэмпературнай мяжы скорасці хімічных рэакцый (1967).

Узнагароджаны ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, Кастрычніцкай рэвалюцыі, Леніна, медалямі. В. І. Гальданскі – лаўрэат Ленінскай прэміі (1980), Дзяржаўнай прэміі Расійскай Федэрацыі (2000), прэміі Нью-Ёркскай акадэміі навук (1991).

Памёр Віталій Іосіфавіч 14 студзеня 2001 года.

 

ЛІТАРАТУРА

1. Болсун, А. Белорусские имена в науке / А. Болсун // Изобретатель. – 2015. – № 9. – С. 45–48.

2. Гальданскі Віталій Іосіфавіч // Беларуская савецкая энцыклапедыя : [у 12 т.] / рэдкал.: П. У. Броўка [і інш.]. – Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 1971. – Т. III : Веды–Графік. – С. 319.

3. Гальданскі Віталій Іосіфавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1997. – Т. 4 : Варанецкі–Гальфстрым. – С. 477.

4. Гальданскі Віталій Іосіфавіч // Памяць: Віцебск : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі : у 2 кн. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.] ; склад. А. І. Мацяюн ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : БелЭн, 2003. – Кн. 2. – С. 524.

5. Лесков, С. Он не был кабинетным ученым / С. Лесков // Пусть память останется...: сборник некрологов о жителях и уроженцах Витебска / сост. А. М. Подлипский. – Витебск : Витебская областная типография, 2015. – С. 87–88.

 

СПАСЫЛКІ

arrow Химический факультет МГУ – Академик Гольданский Виталий Иосифович

arrow Федеральный исследовательский центр химической физикиимени Н. Н. Семёнова Российской академии наук – Гольданский Виталий Иосифович