Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Казарскі Аляксандр Іванавіч

Дата нараджэння
16.06.1798
Месца нараджэння
Віцебская вобласць, Дубровенскі раён, г. Дуброўна
Дата смерці
1833
Род дзейнасці
ваенны дзеяч

Казарскі Аляксандр Іванавіч нарадзіўся 16 чэрвеня 1798 года ў мястэчку Дуброўна Віцебскай губерні ў сям’і адстаўнога губернскага сакратара, кіраўніка маёнткам князя Любамірскага.

Ва ўзросце 10 год яго забраў да сябе ў г. Нікалаеў сваяк, надворны саветнік Васілій Сямёнавіч Казарскі. З яго дапамогай А. І. Казарскі паступіў у мараходнае вучылішча. 14 лютага 1814 года адбылося ўзвядзенне ў мічманы. Казарскі пачаў плаваць на брыганцінах, потым камандаваў на Дунаі атрадам грабных судоў.

У 1828 годзе ў час руска-турэцкай вайны Казарскі камандаваў невялікім транспартным суднам «Сапернік». У канцы 1828 года яго назначылі камандуючым брыгам «Меркурый». Судна хадзіла з 44-пушачным фрэгатам «Штандарт» і брыгам «Арфей». Неаднойчы гэтыя караблі праводзілі разведку. За адвагу пры штурме Варны яго ўзнагародзілі залатой шабляй.

14 мая 1829 года адбыўся бой, якому суджана было ўвайсці ў летапіс рускай марской славы. Ён працягваўся 4 гадзіны. 18-пушачны брыг «Меркурый» змагаўся з двума лінейнымі караблямі турак «Селіміе» і «Рэал-бей», узброеных 184 пушкамі, і перамог. За гэты подзвіг усе афіцэры «Меркурыя» былі ўзнагароджаны ордэнамі і ўзведзены ў чыны. Казарскі атрымаў ордэн Святога Георгія 4-й ступені, званне флігель-ад’ютанта і быў уключаны ў світу Расійскага імператара. Брыг «Меркурый» атрымаў кармавы Георгіеўскі флаг – вышэйшую ўзнагароду на рускім флоце.

У 1831 годзе А. І. Казарскі адшукаў найкарацейшы водны шлях з Колы (Мурманск) у Пецярбург па рэках і азёрах з Белага мора ў Ладажскае возера (праз 100 гадоў гэты шлях рэалізаваны ў Беламорска-Балтыйскі канал).

Праз 4 гады пасля гэтых падзей (у 1833) Казарскі раптоўна памёр. Праз паўтара месяцы пасля яго смерці пачаўся збор сродкаў на помнік ў Севастопалі. Праз год помнік з надпісам «Казарскаму. Нашчадкам у прыклад. 1834 год» быў узведзены выключна на сродкі марскіх афіцэраў.

 

ЛІТАРАТУРА

1. А. И. Казарский (1798–1833) // Дубровенщина на полях сражений / текст: отдел идеологической работы Дубровенского районного исполнительного комитета ; М. А. Лещинский (блок о войне 1812 г.) ; фото: из архива Дубровенского райисполкома. – [Новополоцк : Молодечкин О. В.], 2013. – С. 10–11.

2. Бабровіч, В. Казарскі Аляксандр Іванавіч / В. Бабровіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 1997. – Т. 4 : Кадэты–Ляшчэня. – С. 7.

3. Бакуменка, М. «Капітан гэты быў Казарскі» / М. Бакуменка // Беларуская мінуўшчына. – 1997. – № 6. – С. 57–59.

4. Большакова, Ю. Мышьяк для командира «Меркурия» / Ю. Большакова // Белорусская нива. – 2012. – 21 июня. – С. 15 ; 22 июня. – С. 15.

5. Бриг «Меркурий» / сост.: Л. Г. Гришин [и др.]. – СПб. : Гангут, 2010. – 256 с. : ил.

6. В делах благих, к высотам нашей чести, мы, братья, будем подниматься вместе! // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 2010. – 16 студз. – С. 4.

7. Гайко, Т. Мужны суайчыннік / Т. Гайко // Аршанская газета. – 2013. – 26 лістап. – С. 3.

8. Готовская, Л. Потомству в пример / Л. Готовская // Віцебскі рабочы. – 2012. – 19 чэрв. – С. 5.

9. Жданович, И. Судьба легендарного брига / И. Жданович // Знамя юности. – 2005. – 6 янв. – С. 8.

10. Казарскі Аляксандр Іванавіч // Беларуская эныклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1998. – Т. 7 : Застаўка–Кантата. – С. 416.

11. Казарскі Аляксандр Іванавіч // Ваенная энцыклапедыя Беларусі / рэдкал.: А. В. Праляскоў [і інш.]. – Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 2010. – С. 468.

12. Капітан гэты быў Казарскі, ці марская слава Беларусі // Беларуская думка. – 1995. – № 1. – С. 52.

13. Кисаров, И. В.Казарский: память его из рода в род на вечные времена / И. В. Кисаров. – Николаев : Изд-во Ирины Гудым, 2009. – 288 с. : ил.

14. Лещинский, М. А.Подвиг Казарского в неизвестной поэме Огюста Сен-Тома «Меркурий»: автор, герои, история и судьба издания / М. А. Лещинский // Віцебскі край : матэрыялы ІІІ Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі, прысвечанай 500-годдзю беларускага кнігадрукавання, 23 лістапада 2017 г., Віцебск / рэдкал.: Т. М. Адамян [і інш.]. – Мінск : Нацыянальная бібліятэка Беларусі, 2018. – Т. 3. – С. 186–192.

15. Лещинский, М. Дубровенец – герой России / М. Лещинский // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 2013. – 29 чэрв. – С. 4.

16. Лещинский, М. «Меркурий» принимает бой / М. Лещинский // Віцьбічы = Витьбичи. – 2016. – 17 сент. – С. 9.

17. Маліноўскі, М. Потомству в пример / М. Маліноўскі //Памяць: Дубровенскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі : у 2 кн. / рэдкал.: А. Я. Гаўруцікаў [і інш.] ; уклад.: А. Я. Гаўруцікаў, Р. П. Кахноўская ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Паліграфафармленне, 1997. – Кн. 1. – С. 173–175.

18. Подлипский, А. От дубровенских полей к Черноморским штормам / А. Подлипский // Народнае слова. – 1996. – 26 лістап. – С. 4.

19. Секреты старого архивариуса // Архівы і справаводства. – 2008. – № 3. – С. 152–159.

20. Сяргееў, Ф. Георгіеўскі сцяг на брыгу «Меркурый» / Ф. Сяргееў // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 2003. – 12 лют. – С. 2.

21. Честное имя в наследство / подгот. Л. Чепелова // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 2011. – 2 ліп. – С. 4.

22. Ярмоленка, В. Першы помнік у легендарным Севастопалі / В. Ярмоленка // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 1999. – 27 студз. – С. 3.