Мацкевіч Юзэфа Фларыянаўна нарадзілася 27 ліпеня 1911 года ў в. Ухлё Чашніцкага раёна ў сялянскай сям'і. Васьмігадовай дзяўчынкай Юзэфа засталася сіратой, і яе ўзяў на выхаванне старэйшы брат Казімір, які жыў у Шклове. У Шклове дзяўчынка скончыла сямігодку, а затым паступіла ў Магілёўскі педагагічны тэхнікум.

Атрымаўшы дыплом, два гады працавала настаўніцай пачатковай школы ў в. Гулькі Клімавіцкага раёна. У 1933–1934 гг. вучылася ў Магілёве на аднагадовых падрыхтоўчых курсах для паступлення ў ВНУ. У 1934–1938 гг. – на факультэце мовы і літаратуры Мінскага педагагічнага інстытута.

Пасля заканчэння інстытута паступіла ў аспірантуру Інстытута мовы і літаратуры Акадэміі навук БССР. Спецыялізавалася на гісторыі беларускай мовы.

У гады вайны Юзэфа Фларыянаўна Мацкевіч жыла з дзецьмі ў в. Слабада Смалявіцкага раёна і была сувязной партызанскай брыгады.

У 1945 годзе вярнулася ў Мінск і прыняла запрашэнне на працу ў Інстытут мовы, літаратуры і мастацтва АН БССР, якім кіраваў Кандрат Крапіва. Увайшла ў групу складальнікаў руска-беларускага слоўніка. Адначасова падрыхтавала і ў 1946 годзе паспяхова абараніла кандыдацкую дысертацыю. Юзэфа Мацкевіч да 1985 года ўзначальвала сектар дыялекталогіі Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа АН БССР.

Асноўнай задачай у тыя гады было стварэнне «Дыялекталагічнага атласа беларускай мовы». Арганічным працягам з'яўляецца наступная значная калектыўная праца – «Лінгвістычная геаграфія і групоўка беларускіх гаворак» (1968–1969). Юзэфа Фларыянаўна Мацкевіч разам з калегамі па працы падрыхтавала «Хрэстаматыю па беларускай дыялекталогіі» (1964), «Мікратапанімію Беларусі» (1974).

Грунтоўнай асабістай працай Ю Ф. Мацкевіч з'яўляецца яе манаграфія «Марфалогія дзеяслова ў беларускай мове» (1959), якая заняла адметнае месца ў беларускім мовазнаўстве. Усяго ж яна апублікавала звыш 90 навуковых прац.

З 1970 года Ю. Ф. Мацкевіч разам з іншымі калегамі сектара дыялекталогіі працуе над новай буйной лінгвагеаграфічнай работай – «Лексічным атласам беларускіх народных гаворак». У 1971 годзе пачаўся збор матэрыялаў, затым – складанне карт. У 1981 годзе праца над атласам пад кіраўніцтвам Юзэфы Фларыянаўны была завершана. Апублікаваны пяць тамоў атласа «Жывёльны і раслінны свет» (1993), «Сельская гаспадарка» (1994), «Чалавек» (1996), «Побыт» (1997), «Семантыка. Словаўтварэнне. Націск» (1998).

«Лексічны атлас беларускіх народных гаворак» – адзін з найбольш поўных лінгвістычных атласаў у славянскім мовазнаўстве, які прысвечаны картаграфаванню лексікі. На картах атласа прадстаўлены намінацыі розных прадметна-тэматычных груп беларускай дыялектнай мовы. Яны змяшчаюць таксама і новыя цікавыя даныя па фанетыцы, акцэнталогіі, словаўтварэнні і семантыцы. Гэтая грунтоўная праца атрымала высокую ўзнагароду – Юзэфе Мацкевіч і асноўнаму аўтарскаму калектыву прысуджана Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь 2000 года.

У 1969 годзе Юзэфа Фларыянаўна Мацкевіч як буйнейшы спецыяліст па беларускай дыялекталогіі, аўтар шматлікіх навуковых прац была абрана членам-карэспандэнтам АН БССР. У 1978 годзе ёй прысвоена ганаровае званне заслужанага дзеяча навукі БССР. Ю. Ф. Мацкевіч узнагароджана ордэнам Дружбы народаў (1981) і медалём «За доблесную працу» (1970).

Памерла Юзэфа Фларыянаўна Мацкевіч 23 лістапада 2003 года.

ЛІТАРАТУРА

1. Александровіч, Ю. Выдатны лінгвіст з вёскі Ухлё / Ю. Александровіч // Чырвоны прамень (Чашнікі). – 2018. – 27 лістап. – С. 5. 

2. Курцова, В. М. Даследчык народных скарбаў / В. М. Курцова // Літаратура і мастацтва. – 2011. – 12 жн. – С. 5.

3. Кунцэвіч, Л. Руплівая даследчыца роднай мовы / Л. Кунцэвіч // Веды. – 2009. – 12 студз. – С. 7.

4. Мацкевич Юзефа Флориановна // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. – Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. – Кн. 2. – С. 111.

5. Мацкевіч Юзэфа Фларыянаўна // Памяць: Чашніцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: М. Ц. Дробыш [і інш.] ; аўт.-уклад. Н. Т. Кіндзяева ; рэд.: А. І. Валахановіч, В. І. Марціновіч ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Беларуская навука, 1997. – С. 453–454.

6. Міхайлаў, П. А. Лінгвістычныя ландшафты Юзэфы Мацкевіч / П. А. Міхайлаў // Роднае слова. – 2011. – № 7. – С. 43–44.

7. Трухан, Т. М. Юзэфа Фларыянаўна Мацкевіч / Т. М. Трухан // Весцi НАН Беларусi. Серыя гуманiтарных навук. – 2006. – № 3. – С. 123–124.