Місуна Ганна Баляславаўна
Місуна Ганна Баляславаўна нарадзілася 12 лістапада 1868 года ў Чашніцкім раёне ў сям'і збяднелага шляхціца. У 1887 годзе скончыла прыватную польскую гімназію ў Рызе і некаторы час працавала там настаўніцай. Праз тры гады вярнулася на радзіму. Займалася самаадукацыяй: вывучала прыродазнаўства, вяла перапіску з Варшаўскім таварыствам даследчыкаў прыроды, збірала калекцыі насякомых і раслін, рыхтавала навукова-папулярныя артыкулы.
У 1893–1896 гг. Ганна Місуна вучылася на прыватных жаночых курсах у Маскве, дзе чыталі лекцыі такія вядомыя вучоныя, як А. П. Паўлаў, М. А. Мензбір, К. І. Вярнадскі, У. Д. Сакалоў і інш.
Вясной 1898 года Ганна Баляславаўна ўдасканальвала веды ў Берліне ў групе вядомага гляцыёлага, прафесара Ф. Гейнітца. У гэтым жа годзе ўдзельнічала ў экспедыцыі, якая займалася пошукамі жалезнай руды і каменнага вугалю на тэрыторыі Тульскай губерні. У 1906 годзе Місуна стала асістэнтам пры геалагічным кабінеце Маскоўскіх вышэйшых жаночых курсаў, дзе чытала лекцыі па петраграфіі, палеанталогіі, гістарычнай геалогіі. З 1919 годзе працавала прыват-дацэнтам геалагічнага факультэта Маскоўскага ўніверсітэта.
Ганна Баляславаўна адна з першых жанчын-геолагаў Расіі, якая праводзіла палявыя геалагічныя даследаванні. Вывучала геалогію Цэнтральнай і Заходняй Беларусі, лёсавыя адклады Навагрудскага ўзвышша, праводзіла пошукі жалезнай руды і каменнага вугалю ў Тульскай губерні, гідрагеалагічныя даследаванні ў Цвярской губерні. Вялікі ўклад зрабіла ў вывучэнне ледавіковых адкладаў Беларусі і Літвы. Першая ў Расіі распрацавала методыку вывучэння марфалогіі і будовы канцавых марэн.
Разам з У. Д. Сакаловым арганізавала першую ў Расіі школу жанчын-геолагаў. Яе вучаніцамі былі В. А. Варсаноф'ева, Д. М. Раўзер-Чарнавусава, Т. А. Дабралюбава і іншыя знакамітыя вучоныя.
Асновай большасці навуковых прац Ганны Баляславаўны Місуны сталі даследаванні, атрыманыя пры палявых геалагічных работах. У 1898–1901 гг. яна самастойна вывучала рэльеф у басейнах Заходняй Дзвіны і Нёмана.
З дапамогай выпадковых рабочых на ўласныя зберажэнні, а таксама на невялікія субсідыі Маскоўскага таварыства выпрабавальнікаў прыроды і Расійскага мінералагічнага таварыства, выканала вялікую даследчую працу. Яна дала навуковае тлумачэнне ледавіковаму рэльефу Беларусі. Склала карту-даведнік будаўнічых матэрыялаў на значнай частцы тэрыторыі нашай краіны, праводзіла гідрагеалагічныя і геалагічныя пошукі ў Расіі.
З 17 вядомых навуковых прац Ганны Баляславаўны 9 прысвечаны пытанням геалагічнай будовы Беларусі, прылягаючых тэрыторый Літвы і Польшчы. Сярод іх: «Материалы к изучению конечных морен Литовского края» (1898 ці 1899), «Конечная морена и устройство поверхности северо-восточной части Гродненской губернии» (1911), «Краткий очерк геологического строения Новогрудского уезда Минской губернии» (1914) і інш. У астатніх працах разглядаюцца пытанні геалогіі Крыма, Падмаскоўя і Калінінскай вобласці.
Ганна Баляславаўна Місуна з'яўлялася членам Усерасійскага мінералагічнага і Рускага палеанталагічнага таварыстваў, таварыства імя М. Каперніка ў Львове. Доўгія гады была захавальніцай геалагічных калекцый Маскоўскага таварыства даследчыкаў прыроды. Яна выступала з дакладамі на навуковых канферэнцыях, у 1910 годзе прымала ўдзел у Міжнародным геалагічным кангрэсе ў Стакгольме.
Памёрла 25 мая 1922 года ў Маскве. Пахавана на Новадзявочых могілках.
ЛІТАРАТУРА
1. Александровіч, Д. Дачка Беларусі / Д. Александровіч // Родная прырода. – 1998. – № 5. – С. 27.
2. Варанько, К. Д. 12 лістапада – 150 гадоў з дня нараджэння Г. Б. Місуна (1868–1922), вучонага-геолага Беларусі і Расіі / К. Д. Варанько // Геаграфія: Серыя «У дапамогу педагогу». – 2018. – № 11. – С. 59–60.
3. Гавяйновіч, В. Вуліца імя Ганны Баляславаўны Місуна / В. Гавяйновіч // Полацкi веснік. – 2003. – 28 лістап. – С. 7.
4. Карасёў, В. Зорачка яе лёсу заззяла на Полацкай зямлі / В. Карасёў // Полацкі веснік. – 2003. – 14 лістап. – С. 7.
5. Карасёў, В. Яшчэ раз пра Ганну Місуну / В. Карасёў // Полацкі веснік. – 1998. – 16 снеж. – С. 2.
6. Козік, А. Першая жанчына-геолаг / А. Козік // Витебский курьер. – 2003. – 18 нояб. – С. 3.
7. Ляўкоў, Э. Першая жанчына – геолаг Беларусі / Э. Ляўкоў // Родная прырода. – 1984. – № 2. – С. 16.
8. Місуна Ганна Баляславаўна // Памяць: Чашніцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: М. Ц. Дробыш [і інш.] ; аўт.-уклад. Н. Т. Кіндзяева ; рэд.: А. І. Валахановіч, В. І. Марціновіч ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Беларуская навука, 1997. – С. 454.
9. Наумова, Н. М. Анна Болеславовна Миссуна – сестра и ветрам, и солнцу / Н. М. Наумова // Женщины в истории родного края: жизнь и деятельность : сборник материалов областной (с международным участием) научно-практической конференции, 25 октября 2018 года : в 2 ч. / редкол.: Л. Ю. Слепцова [и др.]. – Витебск : ВО ИРО, 2018. – Ч. 2. – С. 3–5.
10. Яновіч, М. Ганна Місуна: ветру і сонца сястра / М. Яновіч // Народная воля. – 2001. – 7 сак. – С. 3.
11. Януш, І. Нястомная даследчыца нетраў зямлі / І. Януш // Лепельскі край. – 2002. – 17 снеж. – С. 2.