Пальмбах Аляксандр Адольфавіч
Пальмбах Аляксандр Адольфавіч нарадзіўся 10 верасня 1897 года ў г. Дрыса (зараз г. Верхнядзвінск).
Савецкі вучоны-цюрколаг. Прафесар (1960). Заслужаны дзеяч літаратуры і мастацтва Тувінскай АССР (1963). Адзін са стваральнікаў тувінскага алфавіту і першай навуковай граматыкі тувінскай мовы.
У 1906–1915 гг. А. А. Пальмбах вучыўся ў Віцебскай гімназіі (скончыў з залатым медалём). У 1915 годзе паступіў у Петраградскі політэхнічны інстытут і адтуль прызваны ў армію. Падчас Першай сусветнай вайны камандаваў артылерыйскім узводам на Заходнім фронце. У 1917 годзе вярнуўся ў Віцебск і здаў экстэрнам экзамены ў Віцебскім аддзяленні Маскоўскага археалагічнага інстытута.
Пасля дэмабілізацыі ў 1921 годзе працаваў настаўнікам у Лёзна. У 1922 годзе пераехаў у Маскву, працаваў у школе, у 1924–1930 гг. у рэдакцыі часопісаў «Мурзілка» і «Юныя будаўнікі».
З 1925 года – выкладчык, дацэнт моў Камуністычнага ўніверсітэта працоўных Усходу. Выкладаў у Чэлябінскім педагагічным інстытуце. У 1930 годзе ў складзе групы навукоўцаў АН СССР прыехаў у горад Кызыл. Займаўся навуковай працай у Тувінскім НДІ мовы, літаратуры і гісторыі.
У 1960 годзе абраны прафесарам Тувінскага ўніверсітэта. У 1963 годзе А. А. Пальмбаху прысвоена званне заслужанага дзеяча літаратуры і мастацтва Тувінскай АССР. Узнагароджаны 4 ордэнамі.
А. А. Пальмбах з'яўляецца адным са стваральнікаў тувінскага пісьменства, адным з аўтараў «Граматыкі тувінскай мовы», «Асноў тувінскай філалогіі». Пад яго рэдакцыяй выдадзены руска-тувінскі і тувінска-рускі слоўнікі. Удзельнічаў у стварэнні першых тувінскіх буквароў, падручнікаў для школ, рабіў пераклады (літаратурны псеўданім А. Тэмір) на рускую мову твораў тувінскіх паэтаў і пісьменнікаў. А. А. Пальмбах займаўся літаратурнай творчасцю, пісаў апавяданні, нарысы, вершы.
Памёр Аляксандр Адольфавіч 22 кастрычніка 1963 года.
ЛІТАРАТУРА
1. Бруцкі, А. Аляксандр-Бакшы, які нарадзіўся ў Дрысе / А. Бруцкі // Народнае слова. – 1999. – 27 крас. – С. 2.
2. Гнеўка, М. Р. Ля вытокаў тувiнскай пiсьменнасцi / М. Р. Гнеўка // Дзвiнская праўда (Верхнядзвiнск). – 1997. – 14 кастр. – С. 2.
3. Марціновіч, А. Аляксандр-Бакшы тувінцаў / А. Марціновіч // Літаратура і мастацтва. – 1998. – 5 чэрв. – С. 4.
4. Пальмбах Аляксандр Адольфавіч // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя : у 12 т. / рэдкал.: П. У. Броўка [і інш.]. – Мінск, 1975. – Т. 8 : Паддубнікі–Рабкі. – С. 66.
5. Пальмбах Аляксандр Адольфавіч // Імёны. Асобы. Лёсы: ураджэнцы Віцебшчыны ў далёкім і блізкім замежжы / М. П. Кузьміч, М. І. Сцепаненка. – Мінск : Літаратура і мастацтва, 2012. – С. 212.
6. Пальмбах Аляксандр Адольфавіч // Нашы землякі ў далёкім і блізкім замежжы : біяграфічны даведнік / М. П. Кузьміч, М. І. Сцепаненка. – Віцебск : Віцебская абласная друкарня, 2007. – С. 125.
7. Пальмбах Александр Адольфович // Витебская Александровская гимназия (1808–1918) : страницы истории и выпускники / А. Подлипский. – Витебск, 1994. – С. 58–60.
8. Шуканаў, М. Паважаны сын Тувы / М. Шуканаў // Голас Радзімы. – 1997. – 2 кастр. – С. 3.