Папоў Аляксандр Нічыпаравіч
Папоў Аляксандр Нічыпаравіч нарадзіўся каля 1840 года пад Віцебскам. Вучоны-хімік, педагог.
Пачатковую адукацыю атрымаў дома, потым вучыўся ў Віцебскай і Табольскай гімназіях, апошнюю паспяхова скончыў у 1856 годзе. 3-за фінансавых праблем у сям'і хлопчык не меў магчымасці працягваць вучобу далей і ў 1856 годзе быў вымушаны пайсці на вайсковую службу. У 1861 годзе паступіў на юрыдычны факультэт Казанскага ўніверсітэта, які паспяхова скончыў са ступенню кандыдата ў 1865 годзе.
Працаваў захавальнікам Хімічнага музея, лабарантам у Казанскім універсітэце. У кастрычніку 1869 года А. Папоў быў пераведзены ў Варшаўскі ўніверсітэт і прызначаны прафесарам і загадчыкам кафедры хіміі. Чытаў для студэнтаў курсы арганічнай, агульнай, аналітычнай і тэхнічнай хіміі. У 1869 годзе на базе ўніверсітэта арганізаваў першую хімічную лабараторыю для правядзення навуковых даследаванняў і для практычных заняткаў са студэнтамі.
У 1877 годзе, падчас вайны з Турцыяй, знаходзіўся ў расійскай дзеючай арміі. Як хімік займаўся работамі па дызенфекцыі палёў бітваў і лагерных стаянак, а ў 1878 годзе быў прызначаны членам Варшаўскага санітарнага камітэта.
Хіміяй Аляксандр Папоў зацікавіўся яшчэ падчас вучобы ва ўніверсітэце. Пад кіраўніцтвам А. Бутлерава яшчэ ў студэнцкія гады выканаў свае першыя навуковыя даследаванні па хіміі вугляродных злучэнняў. Яны былі апублікаваны ў брашуры «Наконт роднасці вугляроднага паю» (Казань, 1865). У чэрвені 1865 года А. Н. Папоў абараніў дысертацыю «Аб ізамерыі кетонаў», якая ў тым жа годзе выйшла асобным выданнем на нямецкай і французскай мовах. У красавіку 1869 года ён абараніў дысертацыю «Аб акісленні кетонаў аднаатамных» і атрымаў ступень магістра хіміі. Даследаванні па акісленні кетонаў і араматычных вуглевадародаў Аляксандр Нічыпаравіч працягваў і ў сваёй доктарскай дысертацыі «Аб заканамернасцях акіслення кетонаў і аб прымяненні іх для вызначэння будовы алкаголю і кіслот», якую абараніў у снежні 1872 года.
Аляксандр Нічыпаравіч Папоў адкрыў заканамернасці ў акісленні арганічных злучэнняў – кіслот, алкаголю, неарганічных і араматычных вуглевадародаў. Прапанаваў метады і распрацаваў першыя аналітычныя рэакцыі вызначэння хімічнай будовы кетонаў, кіслот, спірту і вуглевадародаў.
А. Н. Папоў быў ініцыятарам і рэдактарам спецыялізаванага перыядычнага выдання «Сборник трудов химической лаборатории Варшавского университета», у якім абагульняліся вынікі навуковых даследаванняў па хіміі ва ўніверсітэце і якое з'явілася першым выданнем такога тыпу на тэрыторыі тагачаснай Расійскай імперыі.
Аўтар серыі навуковых артыкулаў у «Журнале Русского физико-химического общества», «Вестях Казанского университета», «Варшавских университетских известиях», якія спрыялі выпрацоўцы аналітычных метадаў арганічнай хіміі. Вынікі навуковых даследаванняў вучонага былі абагулены ім у манаграфіі «Хімія вугляродаў» (у рукапісе), а для студэнтаў універсітэта ім быў падрыхтаваны падручнік «Арганічная хімія: спецыяльны курс».
Памёр Аляксандр Нічыпаравіч 6 (18) жніўня 1881 года ў Варшаве з-за хваробы.
ЛІТАРАТУРА
1. Папоў Аляксандр Нічыпаравіч // Асветнікі зямлі Беларускай: X – пачатак XX ст. : энцыклапедычны даведнік / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.] ; маст. У. М. Жук. – 2-е выд. – Мінск : БелЭн, 2006. – С. 319.
2. Папоў Аляксандр Нічыпаравіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 2001. – Т. 12 : Палікрат–Праметэй. – С 68.
3. Папоў Аляксандр Нічыпаравіч // Імёны. Асобы. Лёсы: ураджэнцы Віцебшчыны ў далёкім і блізкім замежжы / М. П. Кузьміч, М. І. Сцепаненка. – Мінск : Літаратура і мастацтва, 2012. – С. 213–214.
4. Папоў Аляксандр Нічыпаравіч // Нашы землякі ў далёкім і блізкім замежжы : біяграфічны даведнік / М. П. Кузьміч, М. І. Сцепаненка. – Віцебск : Віцебская абласная друкарня, 2007. – С. 125–126.