Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Пецюкевіч Мар’ян Язэпавіч

Дата нараджэння
24.09.1904
Месца нараджэння
Віленскае ваяводства, Браслаўскі павет, в. Цяцеркі
Дата смерці
13.09.1983
Род дзейнасці
вучоны-этнограф, грамадскі дзеяч

Пецюкевіч Мар'ян Язэпавіч нарадзіўся 24 верасня 1904 года ў в. Цяцеркі Браслаўскага павета Віленскага ваяводства (зараз Браслаўскі раён), вучоны-этнограф, грамадскі дзеяч.

Не маючы сродкаў на вучобу спачатку вучыўся дома, потым у Рускім народным вучылішчы ў вёсцы Шаўляны (1914–1915). Да 1921 года чаргаваў працу ў сялянскай гаспадарцы з вучобай у Барадзеніцкай прыватнай школе (1917–1918), польскай школе ў Інаве (1918–1919).

У 1920 годзе ў створанай па жаданні сялян Цяцерскай школе выкладаў беларускую мову. Займаўся польскай мовай у прыватнага настаўніка ў вёсцы Ёды (1921–1922). У 1922 годзе паступіў у Віленскую беларускую гімназію. У час вучобы разгарнуў асветніцкую дзейнасць у вясковым асяроддзі па прапагандзе друкаванага беларускага слова, беларускіх народных песен, твораў беларускіх пісьменнікаў. Пасля заканчэння гімназіі ў Вільні (1926) вучыўся ў 8-м класе Радашковіцкай гімназіі (1927–1928). Паспрабаваў выехаць у Прагу, каб працягнуць вучобу, але на мяжы быў затрыманы польскай паліцыяй і пад прымусам узяты ў войска, дзе спачатку быў накіраваны ў Цешынскую афіцэрскую школу, а потым – у 5-ы полк легіянераў. Звольніўся са службы на пачатку 1929 года. У 1929 годзе паступіў у Віленскі ўніверсітэт на гуманітарны факультэт, дзе вывучаў гісторыю, этнаграфію, этналогію, славістыку, археалогію.

Жыў у Вільні, працаваў у Беларускім інстытуце гаспадаркі і культуры, быў членам Беларускага навуковага таварыства, рэдактарам маладзёжнага часопіса «Шлях моладзі» (1930–1935), супрацоўнічаў з Беларускім музеем імя I. Луцкевіча. У 1938 годзе атрымаў дыплом магістра філалогіі. У 1939 годзе быў першым рэдактарам беларускіх перадач на Віленскім радыё, выконваў абавязкі дырэктара дзяржаўнай бібліятэкі імя Урублеўскіх і актыўна ўдзельнічаў у дзейнасці прафсаюза працаўнікоў культуры Вільні. У кастрычніку 1939 года быў прызначаны дырэктарам Беларускага музея.

У першыя дні гітлераўскай акупацыі выехаў у вёску да сям'і, потым па загадзе Беларускага нацыянальнага камітэта арганізаваў у Вільні беларускія настаўніцкія курсы, дзе выкладаў беларускую мову і літаратуру. У 1944–1949 гг. жыў з сям'ёй у в. Неманчынка, працаваў у сельскай гаспадарцы, выбіраўся старшынёй Ажулайскага сельсавета. У 1945 годзе арыштаваны, сядзеў у Лукішскай турме. У 1949 годзе зноў рэпрэсіраваны за «нацыяналізм» і разам з сям'ёй сасланы ў Сібір (г. Ужур Краснаярскага краю), да 1957 года на катаржных работах у Варкуцінскім лагеры. Паводле пастановы Спецыяльнай Маскоўскай камісіі, быў вызвалены і выехаў у Польшчу да жонкі.

3 1959 да 1970 гг. працаваў у Этнаграфічным музеі ў Торуні. Часта выязджаў у творчыя камандзіроўкі, сустракаўся з беларускімі дзеячамі культуры, сабраў каштоўны навуковы і мастацкі матэрыял.

Аўтар прац «Увагі дзеля запісання беларускай народнай творчасці і абрадаў» (1933), «Мікола Нікіфароўскі – беларускі этнограф» (1935), «Беларуская мелаграфія» (1936), «Аб паходжанні назвы Беларусь», «Родная мова – найдаражэйшы скарб» (1957), «Аб паходжанні імён» (1958), «Старадаўнія вялікодныя звычаі ў беларусаў» (1960) і інш.

Памёр Мар'ян Язэпавіч 13 верасня 1983 года ў Торуні.

 

ЛІТАРАТУРА

1. Кожан, К. Мар'ян Пецюкевіч / К. Кожан // Браслаўская звязда. – 1995. – 24 чэрв. – С. 4 ; 28 чэрв. – С. 4.

2. Кожан, К. Руплівец беларускай культуры / К. Кожан // Памяць: Браслаўскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: К. В. Велічковіч [і інш.] ; уклад. К. С. Шыдлоўскі ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Паліграфафармленне, 1998. – С. 589–593.

3. Пецюкевіч Мар'ян Язэпавіч // Імёны. Асобы. Лёсы: ураджэнцы Віцебшчыны ў далёкім і блізкім замежжы / М. П. Кузьміч, М. І. Сцепаненка. – Мінск : Літаратура і мастацтва, 2012. – С. 220–221.

4. Пецюкевіч Мар'ян Язэпавіч // Нашы землякі ў далёкім і блізкім замежжы : біяграфічны даведнік / М. П. Кузьміч, М. І. Сцепаненка. – Віцебск : Віцебская абласная друкарня, 2007. – С. 129–130.

5. Этнограф, бібліятэкар, пчаляр Мар'ян Пецюкевіч // Краязнаўчая газета. – 2009. – № 35 (верас.). – С. 2.

6. «Этнограф с Браславщины. А ещё – писатель, поэт...» (Петюкевич Марьян) // Уроженцы Витебщины в художественной культуре стран близкого и дальнего зарубежья / А. В. Русецкий, Ю. А. Русецкий. – Витебск : ВГУ имени П. М. Машерова, 2013. – С. 283–291.