Свянцянскія грады. Докшыцкі раён

Подробности

Створана 25.07.2019 11:38

Адноўлена 25.07.2019 09:12

Свянцянскае ўзвышша знаходзіцца на паўночным захадзе Беларусі. Фізіка-геаграфічны раён Беларуска-Валдайскай правінцыі. Назва дадзена польскімі географамі ў 1930-я гг. ад назвы горада Свянцяны (сучасны горад Швянчоніс у Літве).

Займаюць частку Докшыцкага, Глыбоцкага, Пастаўскага раёнаў Віцебскай вобласці і Мядзельскага раёна Мінскай вобласці. На поўначы мяжуюць з Дзісенскай нізінай (частка Полацкай нізіны), на ўсходзе – з Ушацка-Лепельскім узвышшам, на паўднёвым усходзе і поўдні – з Верхнебярэзінскай і Нарачана-Вілейскай нізінамі, на захадзе заходзіць на тэрыторыю Літвы. Лукападобнымі выгінамі на поўдзень працягнулася з усходу на захад на 120–130 км, з поўначы на поўдзень на 35–45 км, плошча 2,7 тыс. км².

Рэльеф буйна-ўзгорысты і градава-марэнна-азёрны, сфарміраваўся пераважна пад уплывам ледавіка паазерскага зледзянення. Перавышэнні адносных вышынь дасягаюць 50–60 м. Узвышша ўяўляе сабой дугападобную з прагінам на поўдні сістэму краявых ледавіковых град. Найвышэйшай кропкай Свянцянскіх град на тэрыторыі Беларусі зараз з'яўляецца гара Маяк вышынёй 240,4 м над узроўнем мора (знаходзіцца каля вёскі Рынкяны Пастаўскага раёна).

У паніжэннях і лагчынах шмат невялікіх, але глыбокіх азёр, звязаных паміж сабой малымі рэкамі, пратокамі, і размешчаных групамі (Лучайская, Мядзёльская, Доўгаўская, Глыбоцкая групы). Тут знаходзіцца самае глыбокае на Беларусі Доўгае возера (53,7 м). Па градах праходзіць водападзел паміж басейнамі Заходняй Дзвіны і Нёмана. На паўночных схілах пачынаюцца рэкі Мядзелка, Галбіца, Бярозаўка, Мнюта, Авута, на паўднёвых – Страча, Сэрвач. Карысныя выкапні: гліны легкаплаўкія, пясчана-жвіровы матэрыял, будаўнічы пясок, торф, сапрапель.

Лясы захаваліся невялікімі ўчасткамі, займаюць каля 25 % тэрыторыі. Пашыраны мяшаныя драбналістыя маладнякі і субаравыя хвойнікі, месцамі дубовыя і шыракаліста-яловыя асацыяцыі. У паніжэннях зараснікі вярбы, бярозы, хвоі, чорнай вольхі.

Пад воравам больш за 40 % тэрыторыі. Частка тэрыторыі ўваходзіць у Нарачанскі нацыянальны парк.

ЛІТАРАТУРА

1. Свенцянские гряды // Природа Беларуси : энциклопедия : в 3 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2009. – Т. 1 : Земля и недра. – С. 372–373.

2. Свенцянские краевые ледниковые гряды // Рельеф Белоруссии / А. В. Матвеев, Б. Н. Гурский, Р. И. Левицкая. – Минск : Университетское, 1988. – С. 92–98.

3. Свянцянскія грады // Геаграфія Беларусі : энцыклапедычны даведнік / рэдкал.: Л. В. Казлоўская [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1992. – С. 72–73.