У адной сям'і рос маленькі хлопчык Міканорка. Бацькі яго лашчылі і шкадавалі, ды здарылася ліха: захварэлі яны. На ўсю вёску іхнюю тады нейкая пошасць найшла, людзі, што мухі, мерлі. Так тая хвароба выкасіла вяскоўцаў, засталіся ўсяго, можа, чалавек з дзесяць у жывых, і сярод іх Міканорка. Забралі яго да сябе бабуля і дзядуля, якія жылі ў другой вёсцы. Увагі ды ласкі ўдзялялі яму не меней за родных бацькоў, нічога для ўнука не шкадавалі. Куды самі ішлі ці ехалі, туды і Міканорку за сабой цягнулі. Калі што якое, дык дзед мовіў:

– Яму ж, небараку, дома сумна аднаму сядзець – ні пагуляцца няма з кім, ні пазабаўляцца...

А бабуля, ведама ж жанчына, дадавала:

– Ды і пакрыўдзіць незнарок хто можа, мы і не пабачым. Няхай з намі будзе, усё ж спакайней.

Вось такая залішняя перасцярога і падвяла аднойчы старых. Хацелі як лепей, а зрабілі наадварот. Паслухайце, як было.

Аднаго разу, на вялікае свята Вялікдзень, усе людзі да цэркваў збіраліся, дык і старыя паехалі, з разлікам, каб усяночную адстаяць і толькі з раніцы падавацца дамоў. Міканорку з сабой узялі, а каб хлопчык усё ж паспаў, то наклалі ў воз сена, узялі падушку, посцілку.

Прыехалі да царквы, а там народу... Пакуль месца знайшлі, пакуль коніка распрэглі, пакуль малому растлумачылі, што да чаго, то і часу нямала прайшло. Бабуля, адыходзячы, наказала:

– Глядзі ж, родненькі, захочаш спаць, дык кладзіся і спі, а мы будзем часта падыходзіць. Калі хто прычэпіцца, то не бойся, крычы. Людзей многа, яны ўмомант учэпяцца і надаюць у каршэнь злыдню.

– Ідзіце – я не баюся. Мне тут усё цікава, дык я з воза за ўсімі назіраць буду, – адказаў малы.

Старыя і пайшлі. Пастаялі нейкую гадзіну ў царкве, бабуля прыбегла глянуць на ўнука – той сядзеў на возе і дапытліва пазіраў наўкола. Яна спакойна падалася назад. Потым гэткі ж манеўр здзейсніў дзед. I на той раз усё было ў парадку. Так яны і стаялі ў царкве сярод людзей. Час ад часу выбягалі і назад вярталіся. Потым, калі Міканорка спаць лёг, то старая яго накрыла добра, перахрысціла і службу даслухваць пайшла.

Благое раніцай здарылася. Людзі натоўпам з царквы павалілі, да вазоў разыходзіцца сталі, і тут старая занепакоілася:

– Дзеду, а дзе ж гэта наш Міканорка?

– Ён жа спаў... Можа, у сена зашыўся, дык і не відаць яго, жэўжыка...

– Ды не, нешта тут не тое.

– Зараз глянем.

Падышлі да воза, зірнулі – і сапраўды, няма малога. Яны туды, яны сюды, крычаць-клікаць пачалі, у людзей дапытвацца – нідзе хлапчука не было, ніхто яго не бачыў.

Заплакала горка-горка бабуля, загаласіла:

– Не ўбераглі... Не ўбераглі хлапчынку... Бяда нам цяпер вялікая... А можа...

Ускінулася старая і кінулася назад у царкву. Уляцела, а ўжо бацюшка з дзякам яе зачыняць збіраліся. Укленчыла:

– Бацюшка, родненькі, ратуй...

– Што здарылася?

– Унучак наш прапаў... Няма нідзе, колькі ні бегалі, колькі ні гукалі...

– Можа, недзе з сябрукамі галёкае?

– Ды не, у яго сяброў тут няма, бо ён жа ў нас на хутары жыў... Бацькі ягоныя даўно памерлі, і мы малечу гадавалі...

– Пашукаць трэба лепей.

– Ды мы ўжо ўсё абшукалі, і людзі нам дапамагалі... Усе куткі, усе закавулкі абгледзелі...

Задумаўся бацюшка, не ведае, што і параіць старой жанчыне, як яе суцешыць. А тая глядзіць на яго, паратунку чакае. Потым, павагаўшыся, прамовіў:

– А можа, гэта ты Богу нашаму прынесла малога сённяшняй ноччу ў ахвяру?

Бабуля як стаяла на каленях, так ледзьве не грохнулася галавою аб падлогу. Не чакала яна такога ад служкі Усявышняга.

– Што гэта ты, бацюшка, пляцеш? Як гэта ў цябе язык на такое павярнуўся? Я ж і табе, і Богу свята верыла, а ты вунь пра што падумаў...

Плюнула старая са злосці, крутнулася і з царквы падалася. А там яе ўжо людзі з навіной чакалі. Аказалася, што нехта ўсё ж бачыў, як ля іхняга воза круціліся двое жабракоў. Ці не яны гэта зладзейства і ўчынілі...

Як пачула такое старая, дык валасы на галаве пачала рваць:

– Родненькі мой, каханенькі мой! Ды яны ж могуць цябе калекам зрабіць. Як жа мы цябе не ўсцераглі!..

Побач стаяў і плакаў стары. Так яны і паехалі, плачучы ды стогнучы, дамоў, так і жылі далей, праклінаючы злую долю, штодня звяртаючыся да неба, каб яно забрала іх з гэтай зямлі, дзе ім ужо не было болей радасці. Ды не спяшалася неба выконваць іхнія просьбы, не забірала да сябе, нібы сцвярджаючы, што прыспее яшчэ часіна і сустрэнуцца яны з унукам.

А з Міканоркам вось што здарылася. Сапраўды, у тую ноч ля царквы было многа ўсялякіх жабракоў ды калек. Яны толькі і чакалі моманту, каб выплакаць у вяскоўцаў кавалак хлеба ці якую капейчыну. Справа ў тым, што на Вялікдзень ніхто не меў права ў гэтым адмаўляць – ні багаты, ні бедны. Дык вось, двое жабракоў, мужык з жонкай, круціліся ля воза, дзе спаў хлапчынка, і ён ім нечым спадабаўся. А справа ў тым, што самі яны былі жабракамі не ад таго, што зямлі не мелі, а ад таго, што працаваць не любілі. Вось паспаць, паляжаць – гэта справа зусім іншая, а каб на ніве шчыраваць – і ў галаву не прыходзіла. Пабачылі, што ніхто на іх увагі не звяртае, схапілі соннага хлопчыка з сена і ўцякаць. Бягуць, а Міканорка і вочкі свае не расплюшчвае – спіць соладка, дый годзе.

Прачнуўся малы ў чужой хаціне і давай горка плакаць, дамоў прасіцца. Гаспадары яго ўсяляк супакойваць пачалі:

– Чаго ты, дурненькі, плачаш? У нас табе намнога лепей будзе, спакайней. Цацак табе ўсялякіх наробім, гуляцца з імі станеш...

А той сваё:

– Завязіце да бабулі, да дзядулі... Да іх хачу... Тады гаспадары, асабліва не валэндаючыся, адлупцавалі малога і прымусілі маўчаць. Забіўся Міканорка ў куточак на печы і голас падаць баяўся, каб зноў біць не сталі.

У той жабрацкай сям'і, у гаспадара, былі два старэйшыя браты, якія ў свой час па-справядліваму падзялілі на тры надзелы бацькоўскую зямлю, каб нікому не было крыўдна, і спраўна вялі свае гаспадаркі. Нельга сказаць, што яны былі багацеямі, але што заможнымі сялянамі сталі, дык гэта дакладна. Спачатку браты дапамагалі малодшаму з жонкай, але потым паглядзелі, паглядзелі і плюнулі.

– Што ж мы на іх будзем рукі рваць, а яны самі толькі палежваюць ды пасміхваюцца? Калі ім добра, то і нам няблага. Як хочуць – няхай так і жывуць. Не станем ім перашкаджаць, але і дапамагаць болей не будзем.

У іх сем'і вялікія, дружныя, працавітыя былі. Як выйдуць на любую працу, то толькі глядзі, як справа наперад пасоўваецца.

Аднаго разу глядзяць, ажно і ў малодшага брата нейкі хлапчук па падворку ходзіць. Яны кінуліся да гаспадара дапытвацца, адкуль дзіця ў хаце. Каб яшчэ немаўля, дык зразумела, а то хлопчыку ўжо на выгляд гадоў дзесяць. Жабракі праўды не сказалі, маўляў, наш, дый годзе! А калі браты добра прыціснулі, то гаспадыня задаволена прамовіла:

– А вам якая справа? Усынавілі мы сірацінку! Зразумелі?! Мы ж у вас не дапытваемся, адкуль на вашых падворках дзяцей гэтулькі. А вы аднаго ўбачылі і адразу прыляцелі!

Крутнулі галовамі браты і пайшлі з двара. Калі ўжо добра адышліся, то адзін з іх і кажа:

– Бачыў, братка, як той хлапчынка спалохана туліўся да сцяны? Што ваўчанятка якое...

– Так, відаць, не соладка яму прыйшлося за тыя пару начэй, якія тут правёў. А як яно потым будзе?..

Разам браты дайшлі да сваіх хацін, пагаманілі яшчэ крыху і разышліся. Дома таксама распавялі пра тое, што бачылі і чулі.

Ды ўсё ж Міканорку пашанцавала. Справа ў тым, шБыло ў аднаго бацькі трое дзяцей, і так атрымалася – усе дочкі. Гаспадар у адчаі плюнуў і сказаў адно:

–  Давядзецца нам, жонка, цяпер да зяцёў туліцца, раз сваіх хлапцоў не маем.

–  Так, – пагадзілася тая.

–  Каб жа хоць людзі добрыя трапіліся, а то састарэем, знясілеем, тады як хочаш, так і жыві. Во ўжо будзе радасць на апошнія гады...

–  Хто яго, чалавеча, ведае, як усё атрымаецца. Што Бог дасць, тое і будзе, супраць яго ўсе мы нішто.

Пагаманілі так і разышліся кожны па сваіх справах.

Час непрыкметна ляцеў. Дочкі ў дзяўчат выцягнуліся, старэйшыя ўжо і на хлапцоў галовамі круцілі.

Звалі іх Яся, Кася і Ануся. Першыя дзве занадта бойкія былі, а малодшая сціплая, нясмелая. Адзінае, што лепш за сясцёр рабіла, – гэта працавала. Усё ў яе руках гарэла. А вось на вячоркі сёстры яе не бралі, як тая ні прасілася.

Так і прывучылі Анусю: як гуляць, то толькі яны. Раніцай іх было не дабудзіцца. Бацька пачынаў злавацца, хапаў што-небудзь, каб правучыць паганак, але матуля адразу кідалася заступацца:

– Ці не здурнеў ты, чалавеча? Ці ж так можна?

– А колькі спаць можна? Людзі ўжо даўным-даўно працуюць, а мае ляжаць упокат. Адна Ануся працуе, не глядзіць на іх.

– То і вазьмі з сабой у поле Анусю. Не трэба хвалявацца. Спакойна перакусі, ды і едзьце. А я з гэтымі зласліўкамі сама разбяруся. Я ім тут такога дыхту задам, што месца не знойдуць...

– Так і зраблю, – пагаджаўся гаспадар, бо не мог болей трываць, сам ён быў чалавек гарачы да працы, – але ж глядзі, правучы як мае быць.

Пасля снедання гаспадар клікаў:

– Анусечка, дачушка, паехалі са мной!

Тая ад радасці не ведала, як дзякаваць тату, быццам бы той браў яе не на цяжкую працу, а на вячоркі ці на які кірмаш.

Увечары, вяртаючыся дамоў пасля, здавалася б, непасільнай працы, зацягвалі ў два галасы песню. I так хораша ў іх атрымлівалася, што людзі паміж сабой перамаўляліся:

– Во ўжо выцягваюць... А галасы, галасы якія звонкія...

– А што ўжо Ануся... Сарамлівая, прыгожая, добрая. Во некаму пашанцуе з жонкай...

Між тым гаспадар з дачкой ступаў на парог і гукаў:

– Маці, стаў на стол есці, мы ледзьве жывыя...

– Ага, ледзьве жывыя, – уступалі старэйшыя дочкі, – а песню гарлалі – здалёк чуваць было.

– Вы яшчэ вучыць мяне будзеце? – ажно падскокваў са злосці селянін.

– Ой, татачка, нас сёння ўжо матуля біла, гэтак вучыла, што нават сесці не можам.

– Мала дала! Каб яшчэ і легчы не маглі, тады, можа, і перайначыліся б! – заключаў гаспадар і садзіўся есці з Анусяй.

Любіў той чалавек, асабліва калі ехаў на кірмаш, дапытвацца:

– Што вам сёння прывезці, мае шчабятушкі? Наперад адразу кідаліся старэйшыя сёстры і крычалі:

– Тата, мне трэба хусцінку прыгожую!

– Татачка, а мне каралі!

– А што ж ты, Анусечка, маўчыш? – звяртаўся гаспадар да малодшай. Што табе прывезці? Табе я прывязу абавязкова, бо ты мне ва ўсім дапамагаеш, ніколі ад мяне не ўцякаеш, не хаваешся.

– Ды мне, татулечка... – пачынала тая і сарамліва апускала вочы долу.

– Што? Што? Гавары, не палохайся, – падбадзёрваў бацька.

– Мне, татулечка, прывязі маленькага котку з кірмашу...

– Навошта табе котка? Прасі што лепшае, – умешвалася маці, – катоў у нас і сваіх хопіць.

– Не, я хачу толькі котку... Каб мне яго тата прывёз з кірмашу...

– Добра, дачушка. Каб што даражэйшае прасіла, і тое выканаў бы.

Вечарам, вярнуўшыся з кірмашу, бацька раздаваў падарункі жонцы і дочкам і заўсёды што-небудзь Анусі, што яна і не прасіла. Малодшая нарадавацца не магла на котку: цалавала яго, падкідвала. I што ж вы думаеце? Так да сябе таго коціка прывучыла, што ён за дзяўчынай усюды хадзіў: яна на працу – і яе Мурык бяжыць, яна сядзіць – і ён ля яе ўмываецца, яна спіць – дзесьці побач і кот мурлыча. Дзівіўся на такую справу гаспадар і ніяк зразумець не мог:

– Кот, здавалася б, але ты паглядзі, як ён дабро ды ласку адчувае. Да другіх жа і блізка не падыходзіць...

Прайшоў яшчэ год. Зноў бацька збіраецца на кірмаш, зноў дапытваецца:

– Ну, дачушкі, гаварыце, каму што сёння прывезці. Старэйшыя адразу да яго і ў адзін голас:

– Татка, нам падарункі. Чакаем падарункаў.

– Якіх?

– Мне сукенку прыгожую, – закамандавала адна.

– А я хачу капялюшык. Такі, як пані носяць, – азвалася другая.

– А табе, Ануська?

– Мне, татка, прывязі пару курачак і пеўня.

– I ўсё?

– Усё.

Увечары гаспадар зноў раздаваў падарункі. Старэйшыя дочкі ад радасці не ведалі, што рабіць, а гаспадыня сярдзіта бурчэла на Анусю:

– Трэба было яшчэ перці гэтых курэй і пеўня з кірмашу... Ці ў нас іх дома не хапае?

Малодшая маўчала, нізка апусціўшы галаву, але за яе ўступіўся гаспадар:

– Чым ты, жонка, не задаволена? Ці нешта я не тае зрабіў? Ці табе падарункаў не прывёз?

– Усё так. I падарункі прывёз. Толькі навошта курэй і пеўня з кірмашу перці, калі іх вунь колькі па падворку бегае...

– А табе што, месца шкада? Ці можа Ануся ў мяне падарунка не заслужыла? Што папрасіла – тое я і прывёз, і давай пра гэта болей не згадваць.

Так і заціхала нечаканая спрэчка, бо гаспадыня пабойвалася мужа. Толькі пастаянна папінала:

– Пачакай, пачакай. Віешся ўсё вакол сваёй малодшанькай, а ці нажывешся ля яе...

– А ты за старэйшых увесь час заступаешся, пакрываеш іхняе лайдацтва. Думаеш, я не бачу? Чаму ў іх можа быць радасць, а у Анусі – не?

Не было чаго гаспадыні адказаць, і яна рабіла выгляд, што займаецца нейкай неадкладнай справай.

Так яшчэ крыху часу прайшло. I вось неяк старэйшыя -Яся ды Кася – заявілі:

– Тата, чакай сватоў. Павінны быць на гэтым тыдні.

– Што ж, сватоў дык сватоў.

– А ты пра пасаг не забыўся?

– Не забыўся.

– Глядзі, каб перад чужымі людзьмі нас галадранкамі не выставіў...

– Не выстаўлю.

Хто ж падумаў бы, што родныя дочкі з бацькам такое зробяць? 3 бацькам дык з бацькам, але з матуляй? Яна ж за іх заўсёды заступалася, усё рабіла так, каб працавала Ануся, а не яе старэйшыя сёстры.

Першымі прыйшлі сваты да Ясі. Яна на бацькоў як зыркнула, як глянула і прамовіла скрозь зубы:

– Давайце мне палавіну.

– Не, дачушка, – ласкава пачаў было бацька, – не палавіну, а траціну, бо вас жа ў мяне трое...

Маці нібыта пра нешта здагадалася і голас падала ў падтрымку мужа:

– I не траціну, а чацвярціну. Дзе ж гэта мы, чалавеча, з табой старасць дажываць будзем?

А дачка нічога, што маладая, але ж і хітрая на сваю карысць, кажа:

– Аддасце мне палавіну – ля мяне і прытуліцеся. Не бойцеся. Усё ў парадку, усё ладам пойдзе.

Бацька з матуляй, не спяшаючыся даваць адказ, пераглянуліся і змоўчалі. Потым жанчына выдыхнула:

– А можа, і праўда так зрабіць? Можа, яна і дагледзіць нас?..

– Каб жа потым даверлівасць нам бокам не вылезла, – са скрухай у голасе прамовіў селянін.– Не вельмі мне гэта падабаецца. Не, не аддадзім ёй палавіну, толькі чацвярціну.

Вой, што тут пачалося! Як загарлала Яся, як стала тупаць нагамі, а кулакамі трушчыць усё на сваім шляху. Мала гэтага, яшчэ і верашчала:

– Ой, людцы! Падманулі! Падманулі! Ад мяне пазбавіцца хочуць! Пасагу ніякага не даюць! Як жа мне сваю сям'ю ствараць?!

Пакуль у хаце галасіла, гаспадары трывалі, а потым, здагадалася, на вуліцу выскачыла. Там ужо іншая справа, там жа суседзі. Людзі прыслухоўваліся, зразумець, што да чаго, не маглі. Тады жонка і кажа мужу:

– Давай ёй аддамо тое, чаго яна дабіваецца, бо перад усёй вёскай такога накрычыць, што потым суседзям у вочы сорамна глядзець будзе.

Гаспадар пачухаў патыліцу і адказаў запытаннем:

– А ці не гэтага яна сваім крыкам і дабіваецца? Аддаць-то лёгка, але дзе ж мы потым возьмем? Яшчэ ж дзве дачкі на руках...

– Дык гэтая ж абяцала забраць да сябе жыць, то ёй давай палову і аддамо, а другую палову паміж Касяй і Анусяй перадзелім...

Селянін задумаўся. Здавалася, нешта слушнае раіла гаспадыня.

– Няхай так і будзе. Заві тую крыкліўку.

Маці радасная выскачыла на падворак, а праз хвіліну, гэткая ж радасная і ўзбуджаная, за сталом сядзела Яся.

Адскакалі адно вяселле, а тут і Кася падыходзіць да бацькоў.

– Чакайце ў гэтую нядзельку сватоў да мяне.

– Добра, дачушка.

– Толькі ж вы мяне беспасажніцай не выпхніце ў людзі.

– Не хвалюйся, усё будзе добра.

– Каб і мне гэтулькі ж далі, як і Ясі.

– А то як жа. Меней не атрымаеш.

Гамоняць бацькі з дачкою, а не, каб удумацца ў тое, што яна просіць і што яны ёй абяцаюць.

Толькі вяселле прызначылі, Кася і запатрабавала:

– Давайце тое, што абяцалі.

– Што? – здзівіўся гаспадар.

– Маю палавіну.

– Э не, дачушка, не палавіну, а ад палавіны палавіну.

– Як гэта?

– А вось так. У мяне ж яшчэ Ануся ёсць. Ёй таксама нешта трэба даць, калі стане на ручнік з кавалерам. I сабе трэба нешта на старасць пакінуць...

– А вам навошта? У нас жыць будзеце. Не бойцеся, гора не зведаеце.

– А не падманеш? – дапытваўся бацька.

– На чым хочаце прысягну, – адразу забожкала тая. Параіліся бацька з матуляй і вырашылі аддаць ёй амаль столькі, колькі аддалі Ясі, а жыць па чарзе ў кожнай са старэйшых дачок, самай малодшай пакінуўшы хатку і лапінку зямлі.

Зажылі старэйшыя дочкі сваімі сем'ямі. Ні адна з іх пасля таго, як адышлі, ні разу ў родную хаціну так і не зазірнула. Болей таго, людзі распавядалі, як яны скардзяцца, што бацькі ім нічога не далі, а гэтулькі ж жывёлы ды птушак маюць. Каму такое прыемна слухаць? Аддалі і коней, і валоў, і авечак, і свіней, сабе, можа, пару чаго пакінулі.

У іншай сям'і малодшая хутка голас падала б і запатрабавала сваё. Але Ануся была не з такіх. Яна маўчала. Ужо суседзі сталі селяніну гаварыць:

– А як жа твая малодшая замуж пойдзе, ты ж ёй нічога не пакінуў? Ці правільна ты зрабіў, што тым усё, а гэтай толькі нейкую лапінку?

Гаспадары ўжо і самі зразумелі, што схібілі, але ўсё спадзяваліся, што неяк абыдзецца, неяк выкруцяцца, калі сваты ў хаце з'явяцца.

I з'явіліся, толькі не сваты, а абедзве старэйшыя дочкі. Прыйшлі і запатрабавалі, каб выбіраліся родныя з хаціны. Як пачуў такое бацька, дык ухапіў пас – і да іх. Але яны былі хітрыя: самі ў хату завіталі, а мужоў ды іх сваякоў за парогам пакінулі. Пачулі тыя крыкі аб дапамозе, уляцелі ў будыніну і выкінулі адтуль гаспадароў з Ануськай. Толькі і паспелі яны забраць пару падушак ды яшчэ нейкую драбязу. Затое за дзяўчынай бег котка і ішлі куры з пеўнікам.

Так яны і пасяліліся на той лапінцы зямлі. Добра, што вясна на дварэ была. Бацька з матуляй сядзелі і нікуды не выходзілі – так гора да зямлі прыбіла. Не маглі паверыць, што родныя дочкі з імі так паступяць.

За справу ўзялася Ануська. Пабегла па суседзях, па тых людзях, каму некалі сама дапамагала, і папрасіла прыйсці на выручку. Трэба ж неяк хаціну агораць, бо маразы не за гарамі, а ў іх жа нічога няма. Паслухаліся людзі, і недзе праз месяц і хаціну, і хлеў паставілі. Толькі ў тым хляве жывёлы не было – усё ж адабралі Яся з Касяй ды іхнія мужыкі. Гаспадар сабраўся было пайсці і запатрабаваць назад сваё дабро, але Ануська яго супыніла:

– Ніколі я, тата, табе і слова насуперак не вымавіла, а сёння паслухайся мяне, калі ласка. Не ідзі туды, не прыніжайся, неяк і самі разжывёмся...

Заплакаў селянін з адчаю, ды што ўжо рабіць, калі так здарылася.

I павялося ў іх з дня ў дзень: баба курэй пасвіла на падворку, дзед з катом нешта па гаспадарцы тоўкся, а Ануся тую лапінку зямлі даглядала, і так спраўна ўсё рабіла, што хоць ты любуйся.

Неўзабаве і да яе жаніх пасватаўся, ды такі багаты, такі прыгожы. Як пачуў пра ўсё, што тут здарылася, то толькі прысвіснуў і сказаў:

– Ды мы з вашага гародчыка сапраўдны гарадок зробім. Грошы ў мяне ёсць, зямлі прыкупім і зажывём багата.

Тую мясціну людзі з таго часу сталі Гарадком зваць.

На беразе невялікай імклівай рачулкі Обаль жыў хлопчык Васіль. Ён вельмі любіў чытаць розныя гістарычныя раманы. Пра гэта ведалі ўсе яго сябры, ведала і настаўніца гісторыі Ларыса Іванаўна, што працавала ў той школе, дзе вучыўся Васіль. I задала яна аднойчы Васільку дамашняе заданне: расказаць пра мінулае свайго роднага пасёлка.

Разважлівы розум меў хлопчык, быў ён кемлівы і добрасумленны, але, як ні намагаўся не змог знайсці аніякіх звестак, каб выканаць заданне. Маркотны і пануры клаўся ён увечары ў ложак, доўга варочаўся з боку на бок, цяжка ўздыхаў. Не спалася Васільку.

І здарылася нечаканае: у пакой, дзе засынаў хлопчык, быццам подых цёплай вясковай ночы, прыплыла – прысела ля ложка сталая жанчына з мудрымі разумнымі вачыма. На ёй была ніколі не бачаная хлопчыкам вопратка, багата аздобленая каштоўнымі каменьчыкамі. На руках жанчыны пяшчотна пазвоньвалі бранзалеткі дзіўным чынам перагукаючыся са срэбнымі завушніцамі, такімі вялікімі і прыгожымі, што іх немагчыма было не заўважыць.

– Не бойся мяне, Васілёк. Давай лепш пазнаёмімся. Я, Ульяна Цвярская, удава вялікага князя Вялікага княства Літоўскага Альгерда, гэта я ўладарыла на цяперашніх Езярышчанскіх землях некалькі стагоддзяў таму. Васілёчак, я адчула, што цябе цікавіць гісторыя твайго краю, вось і прыйшла, каб расказаць табе ўсё. Слухай, хлопчык. Свой аповяд я буду весці на зразумелай табе мове, уяві, што я твая настаўніца і тлумачу ўрок.

Даўным-даўно, напрыканцы XIV стагоддзя быў тут замак, мой замак. Ведаеш, Васілёчак, якія былі раней замкі? – спытала жанчына і загадкава ўсміхнулася.

– Ведаю, – як зачараваны адгукнуўся Васілёк.

– А быў мой замак, – працягвала княгіня Ульяна, – акружаны землянымі валамі, меў тры вежы і роў, які аддзяляў замак ад астатняй тэрыторыі паўвыспы. 0 Васілёк, ты б бачыў, як у час паводак замак ператвараўся ў сапраўдную астраўную крэпасць! I нават калі я ўжо сышла ў нябыт – замак стаяў, – расказвала княгіня Ульяна. У XVI стагоддзі меў ён значныя ўмацаванні і разам з Полацкім замкам панаваў над «усім краем». Палілі яго рускія войскі ў час Лівонскай вайны, але ён адбудаваўся, знішчылі яго ў час штурму войскі караля Стэфана Баторыя, але і тады замак аднавілі. А ў XVII ст. умацаванні замка згарэлі ў час пажару. Адбудаваў яго тады езярышчанскі староста К. Сакалінскі па загаду караля Жыгімонта III Вазы. А ў жніўні 1654 замак захапіла рускае войска на чале з ваяводам С. Стрэшневым...

Ведаеш, Васілёчак, дзе зараз знаходзяцца рэшткі валоў былога замка-крэпасці?

– Так, ля возера, – адказаў Васілёк.

– Вось і малайчына, – сказала княгіня Ульяна і падбадзёрыла! – Бачыш, мой хлопчык, колькі ты ўжо ведаеш пра мінулае Езярышча. Раскажы заўтра ўсё гэта сябрам. Ну, а зараз – дабранач, мой маленькі, хай сон твой будзе здаровым, а сны – салодкімі. Бывай, Васілёчак.

Як знікла дзіўная госця, хлопчык не бачыў, бо ён ужо моцна-моцна спаў, усміхаючыся праз сон.

ЛІТАРАТУРА

1. Маранава, Т.Легенда / Т. Маранава // Гарадоцкі веснік. – 2001. – 27 лістап.