Мароз Восіп (Язэп) Кандратавіч – садавод-селекцыянер.

Нарадзіўся ў 1852 годзе ў вёсцы Бачэйкава Лепельскага павета.

У 1888 годзе Восіп Кандратавіч купіў у віцебскага губернскага скарбніка Мерлінга хутар Фатынь. Тут ён праводзіў шматлікія досведы як у галіне паляводства, так і ў садаводстве.

У пладовым гадавальніку было больш, чым 100 гатункаў яблынь і больш за 50 гатункаў груш, дзясяткі костачкавых дрэў, шмат кустоў парэчкі, агрэста, маліны, суніцы і іншыя.

У аранжарэі раслі: фінікавая пальма, высакародны лаўр, вінаград, кіпарысы і іншыя паўднёвыя расліны.

Асноўнае месца ў дзейнасці Мароза займала садоўніцтва.

Ён вывеў новы гатунак яблыні – салодкую антонаўку, а таксама капусту белакачанную і інш.

Хутар Фатынь яшчэ ў першыя гады савецкай улады быў абвешчаны доследнай гаспадаркай. Сюды часта прыходзілі вучні з настаўнікамі, сяляне з навакольных вёсак, дэлегацыі з іншых паветаў. У пачатку ХХ стагоддзя яго гаспадарка была прызнана лепшай сялянскай гаспадаркай паўночна-заходняга краю.

За актыўны ўдзел у сельскагаспадарчай выстаўцы, якая праводзілася ў Маскве ў 1925 годзе, і высокія паказчыкі ў развіцці садоўніцтва і павышэнні культуры земляробства Мароза ўзнагародзілі двума Пахвальнымі граматамі і прэміямі.

У сваёй дзейнасці Мароз Іосіф Кандратавіч карыстаўся дасягненнямі вядомых рускіх навукоўцаў і даследчыкаў, з якімі ён вёў шматгадовую перапіску. У канцы 1920-х гг. вымушаны быў прадаць рэшткі гаспадаркі і з'ехаць у Сібір, дзе і памёр у 1933 годзе.

ЛІТАРАТУРА

1. Букина, А. Белорусский Мичурин из Фатыни / А. Букина // Народнае слова. – 2003. – 11 сак. – С. 5.

2. Кавалеўскі, С. Памяць пра садавода Мароза / С. Кавалеўскі // Народнае слова. – 2012. – 3 лістап. – С. 8.

3. Памяць Мароза / падрыхт. С. Кавалеўскі // Витебские вести. – 2017. – 30 марта. – С. 21.

4. Позняк, М. Династия садоводов-любителей Морозов / М. Позняк // Наука и творчество молодежи – XXI веку. Итоги НИР – 2000 : тезисы докладов V (50) научной конференции студентов, магистрантов и аспирантов / редкал.: А. М. Дорофеев [и др.]. – Витебск : Издательство Витебского госуниверситета им. П. М. Машерова, 2001. – С. 16.

5. Ханяк, А. С. Жыццё, прысвечанае саду. Садавод Я. К. Мароз / А. С. Ханяк // Памяць: Лепельскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: В. Я. Ланікіна [і інш.] ; уклад.: В. Я. Ланікіна, А. У. Стэльмах ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Беларусь, 1999. – С. 127–130.

6. Януш, І. Сядзіба Марозаў / І. Януш // Лепельскі край. – 2004. – 30 лістап. – С. 2.

7. Януш, І. Фатынь: яблыні сярод хмызнякоў / І. Януш // Культура. – 2005. – 23–29 крас. – С. 14.