Курган Атокінскі. Расонскі раён, в. Янкавічы

Подробности

Створана 02.07.2019 15:23

Адноўлена 07.04.2020 10:40

Каля в. Амосенкі знаходзіцца археалагічны комплекс – гарадзішча днепра-дзвінскай культуры, 2 селішчы банцараўскай культуры, 2 курганныя могільнікі.

Гарадзішча было ўмацавана валам. Побач на выспе размяшчаецца селішча плошчай 60х30 м.

У 1964 годзе яго даследаваў К. П. Шут. Былі выяўлены рэшткі паўзямлянкавага жылля, ляпная гладкасценная кераміка.

Другое селішча размешчана на ўзвышшы паміж выспай і ручаём, які ўпадае ў возера Стрэшна. Асноўным тыпам пахаванняў у банцараўцаў былі курганныя могільнікі. Найбольш старажытныя з іх выяўлены каля в. Янкавічы ва ўрочышчы Атокі і на месцы былой вёскі Павалішына.

Курганны могільнік ва ўрочышчы Атокі размешчаны за 4 км на паўднёвы ўсход ад в. Янкавічы на левым беразе р. Дрыса за 300 м ад яе рэчышча. У могільніку 3 курганы – два круглыя паўсферычныя і доўгі валападобны.

Валападобны курган меў незвычайныя памеры: даўжыня – 110 м, шырыня – 9 м, вышыня – 1,5 м. Большы па даўжыні курган археалогіі невядомы.

У 1967–1969 гг. археалагічная экспедыцыя на чале з Г. В. Штыхавым даследавала Атокінскі Курган.

Увесь яго насып складаўся з жоўтага пяску, які бралі побач з грунту. Каля падножжа насыпу па ўсёй плошчы кургана прасочваецца попельна-вугальная праслойка магутнасцю 15–30 см, а месцамі і болей. Курган насыпаны ў адзін прыём, выконваў ролю калектыўнага могільніка. Пахаванні выяўлены ў трох месцах. Каля ўсходняга краю насыпу ў попельна-вугальнай праслойцы выяўлена слоікападобная гліняная урна вышынёй 26 см – перакуленая дагары нагамі ляпная пасудзіна накрывала гаршчок з перапаленымі касцямі.

Урна падобная на кераміку банцараўскай культуры. За 25 м ад урны пад курганам у грунце выяўлена іншае пахаванне. У вогнішчы плошчай 24 м² было больш за 3 кг перапаленых касцей. Гэта сведчыць пра крэмацыю некалькіх нябожчыкаў і жывёл адначасова. Сярод рэшткаў крэмацыі сустракаюцца фрагменты касцяных вырабаў, бронзавых упрыгажэнняў.

Унікальнай з'яўляецца знаходка «бляшак-шкарлупінак» – невялікіх пукатых бронзавых вырабаў для ўпрыгажэння галаўных убораў або рамянёў. Яны характэрны для пскоўскіх курганоў і адлюстроўваюць уплыў культуры заходнефінскага насельніцтва на плямёны, якія жылі на тэрыторыі сучаснага Расонскага раёна. Курган ва ўрочышчы Атокі датуецца прыкладна сярэдзінай I-га тыс. н. э.

Трэцяе пахаванне – перапаленыя косці, перамяшаныя з пяском. Знаходзілася за 12 м ад апошняга ў насыпе.

Насельніцтва банцараўскай культуры хавала нябожчыкаў у доўгіх курганах.

У выніку ў археалагічнай навуцы ўсталяваўся тэрмін – атокінскі варыянт банцараўскай культуры.

ЛІТАРАТУРА

1. Кожар, Н. Таямніца Атокінскага кургана / Н. Кожар // Голас Расоншчыны. – 2007. – 11 мая. – С. 2.

2. Расонскі раён // Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь / склад.: В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. – Мінск : БЕЛТА, 2009. – С. 201–203.

3. Штыхаў, Г. В. Зямля нашых продкаў / Г. В. Штыхаў // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Расонскага раёна / рэдкал.: Б. І. Сачанка [і інш.] ; мастак А. М. Хількевіч. – Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 1994. – С. 22–27.