Помнік на магіле Пэна Юдаля Моўшавіча. Віцебск, г.

Подробности

Створана 11.11.2021 13:08

Адноўлена 11.11.2021 13:13

Юдаль (Іегуда) Моўшавіч Пэн, партрэтыст і аўтар жанравых палотнаў, заснавальнік Віцебскай школы-майстэрні, нарадзіўся 5 чэрвеня 1854 года ў м. Нова-Аляксандраўск (зараз г. Зарасай у Літве). У 1886 годзе скончыў Пецярбургскую Акадэмію мастацтваў. Вучыўся ў педагогаў М. Лаўрэцкага і П. Чысцякова. 3 1891 года жыў у Віцебску, дзе ў 1892 годзе арганізаваў мастацкую студыю. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі на аснове студыі была створана народная мастацкая школа (1918–1920). Пазней, на яе базе быў заснаваны Віцебскі мастацкі тэхнікум.

3 дарэвалюцыйных работ мастака вылучаюцца «Гадзіншчык», «Стары кравец», «Стары салдат» (усе 1902), «Вуліца ў Віцебску», «Старая з пісьмом» (абедзве 1903) і інш. Сярод найбольш значных работ паслярэвалюцыйнага часу можна назваць партрэты-тыпы «Шавец-камсамолец» (1925), «Сват» (1926), «Швачка» і «Партрэт стагадовага селяніна» (абодва 1927), «Пекар» (1928) і інш. Высокім майстэрствам выканання адзначаны партрэты мастакоў М. Шагала, Л. Шульмана, «Аўтапартрэт у саламяным капелюшы», «Партрэт брата», «Аўтапартрэт» (усе 1922) і інш.

Памёр Ю. М. Пэн 1 сакавіка 1937 года.

У 1937 годзе было прынята рашэнне аб усталяванні помніка на магіле мастака на Старасямёнаўскіх могілках. Але вельмі сціплы надмагільны помнік з'явіўся толькі пасля Вялікай Айчыннай вайны. Ён быў зроблены намаганнямі і на фінансавыя сродкі яго вучняў. Прастаяў гэты помнік амаль паўстагоддзя і быў заменены на новы ў сувязі з «шагалаўскімі мерапрыемствамі» летам 1992 года. Сучасны надмагільны помнік на магіле Ю. Пэна – праца віцебскага скульптара А. Гвоздзікава – уяўляе сабой бюст (бетон), усталяваны на высокім пастаменце з ружова-чорнага граніту. На надмагільнай пліце – палітра з пэндзлямі.

1 сакавіка 2007 года на месцы, дзе стаяў дом Юдаля Пэна (вуліца Леніна, 28), была адкрыта мемарыяльная дошка (аўтары – А. Гвоздзікаў, І. Казак, А. Бялоў).

ЛІТАРАТУРА

1. Крупица, Н. Имя, которое служит Витебску / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. – 2011. – 17 дек. – С. 7, 10.

2. Лапцэвіч, Л. Г. Магіла Пэна / Л. Г. Лапцэвіч // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць / рэдкал.: С. В. Марцэлеў [і інш.]. – Мінск : БелСЭімя П. Броўкі, 1985. – С 67.

3. Макарова, Е. М. «Мы прятали могилу Пэна от фашистов» / Е. М. Макарова ; беседовала Т. Матвеева // Витебский проспект. – 2011. – 28 апр. – С. 5.

4. Могила Иегуды (Юрия) Пэна // Витебск : путеводитель / текст Л. Хмельницкая ; фото: В. Базан, С. Плыткевич. – Минск : Рифтур, 2006. – С. 27.

5. Подлипский, А. Пэновские места Витебска / А. Подлипский // Жизнь и судьба художника Юрия Пэна / А. Подлипский. – Витебск : Витебская областная типография, 2020. – С. 213–214.

6. Рывкин, М. Судьба картинной галереи им Ю. Пэна на фоне документов эпохи / М. Рывкин // Краеведческие очерки и статьи / М. Рывкин ; сост., предисл., примеч. А. М. Подлипского. – Витебск : Витебская областная типография, 2011. – С. 99–114.