Мемарыяльны комплекс «За нашу Савецкую Радзіму!». г. Орша

Подробности

Створана 18.10.2018 15:23

Адноўлена 15.02.2024 14:18

Мемарыяльны комплекс «За нашу Савецкую Радзіму!» (метал, бетон, каменная крошка), другая назва «Кацюша», знаходзіцца ў г. Оршы на вуліцы Камсамольскай. Быў адкрыты ў 1966 годзе ў гонар 25-годдзя першага ў гісторыі войнаў баявога залпа савецкіх рэактыўных установак (мінамётаў). Ён быў здзейснены створанай па дырэктыве Вярхоўнага Галоўнакамандавання 28 чэрвеня 1941 года эксперыментальнай батарэяй рэактыўнай артылерыі БМ-13 («Кацюш») на чале з капітанам І. А. Флёравым.

Месца, з якога былі зроблены пускі, знаходзілася на паўночна-заходняй ускраіне Оршы каля вёскі Пішчалава. Капітан І. А. Флёраў атрымаў загад адкрыць агонь эксперыментальнымі машынамі з рэактыўнымі снарадамі па Аршанскім чыгуначным вузле і пераправах праз рэкі Днепр і Оршыца, подступы да якіх былі перапоўнены фашысцкімі войскамі. На працягу некалькіх секунд залпамі была знішчана вялікая колькасць жывой сілы і баявой тэхнікі праціўніка. Гэта баявая аперацыя значна аслабіла наступленне нямецкіх войскаў на Смаленск. Батарэя І. А. Флёрава граміла фашыстаў яшчэ на працягу трох месяцаў пад Рудняй, Смаленскам, Ельняй, Дарагабужам, Рославам і Спас-Дзяменскам. У пачатку кастрычніка 1941 года ў складзе групоўкі савецкіх войскаў Заходняга фронту батарэя апынулася ў акружэнні. І ў ноч на 7 кастрычніка 1941 года трапіла ў варожую засаду. Большая частка асабовага складу батарэі і яе камандзір І. А. Флёраў загінулі, расстраляўшы пры гэтым увесь баявы запас і падарваўшы баявыя машыны.

Стварэнне мемарыяльнага комплексу стала сімвалам удзячнасці і вернасці подзвігу герояў, памяць пра якіх жыве і будзе жыць у сэрцах нашчадкаў. Аўтарамі гэтай яркай славутасці горада з'яўляюцца архітэктары Юрый Градаў, Леанід Левін, Валянцін Занковіч, Георгій Гаранскі. Мемарыял стаў першым беларускім помнікам-ансамблем.

Кампазіцыя мемарыяла грунтуецца на кантрасце аб'ёмаў, асіметрычнасці і рознамаштабнасці мас. На тэрыторыі мемарыяльнага комплексу (ля ўваходу ў комплекс), размешчаны невялікі чорны куб з надпісам: «За нашу Советскую Родину! Отсюда начался победный путь советской победной артиллерии» і датай першага ўдару знакамітай устаноўкі – 14 ліпеня 1941 года. На ўзвышэнні злева на тумбах з пяціканцовымі залатымі зоркамі ў лінію пастаўлены шэсць сімвалаў мінамётных пускавых установак: васьміметровыя, накіраваныя ў вышыню жалезабетонныя элементы – рэйкі. У цэнтры самай высокай пляцоўкі комплексу, пакрытай шырокай стужкай бетоннага стылабата, на пастаменце ўсталяваны сёмы сімвал мінамётных пускавых установак – макет рэактыўнага мінамёта «Кацюша» ўзору 1941 года.

Мемарыяльны комплекс «За нашу Савецкую Радзіму!» з'яўляецца аб'ектам гісторыка-культурнай каштоўнасці Рэспублікі Беларусь. Імем камандзіра батарэі рэактыўнай артылерыі Івана Андрэевіча Флёрава, якому ў 1995 годзе пасмяротна прысвоена званне Героя Расіі, названа адна з вуліц г. Оршы.

ЛІТАРАТУРА

1. Арсеньева, С. Пять мест боевой славы Беларуси / С. Арсеньева // Народная газета. – 2023. – 5 мая. – С. 16. – (Прил.: «Союзное вече»).

2. Войтехович, Н. Выезжала на берег «Катюша» / Н. Войтехович // Аршанская газета. – 2015. – 20 чэрв. – С. 4.

3. Гісторыя баявой машыны і мемарыяла над Дняпром / падрыхт. М. Сямашка // Аршанская газета. – 2020. – 28 сак. – С. 4.

4. Голесник, С. Наша «катюша» / С. Голесник // Советская Белоруссия. – 2016. – 5 июля. – С. 7.

5. Дулеба, Г. І. Мемарыяльны комплекс «Кацюша» / Г. І. Дулеба, М. М. Яніцкая // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць / рэдкал.: С. В. Марцэлеў [і інш.]. – Мінск : БелСЭ імя П. Броўкі, 1985. – С. 94.

6. Корсакова, Е. Нежное имя грозного оружия / Е. Корсакова // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 2016. – 20 ліп. – С. 6.

7. Курак, А. Не бой, а песня : первый залп легендарной «катюши» раздался в Орше в июле 1941-го / А. Курак // СБ. Беларусь сегодня. – 2022. – 30 апр. – С. 14.

8. Лебедева, О. Эхо «катюши»: 80 лет с дня боевого крещения / Ольга Лебедева // Витебские вести. – 2021. – 20 июля. – С. 22.

9. Легендарное оружие победы / отв. за выпуск О. Лебедева // Витебские вести. – 2021. – 23 июля. – С. 13.

10. Лютынский, В. В память о первом залпе / В. Лютынский // Телеком-экспресс (Орша). – 2015. – 14 мая. – С. 8.

11. Маршрут памяти / подгот. В. Сосновский // Аршанская газета. – 2021. – 14 крас. – С. 16.

12. Мемориальная композиция «За нашу советскую Родину. В память о первом залпе реактивных миномётов // В памяти народной : путеводитель по местам борьбы за установление Советской власти в Белоруссии, за честь, свободу и независимость социалистической родины / С. З. Почанин [и др.]. – Минск : Беларусь, 1970. – С. 166–167.

13. Мемарыяльны комплекс «Кацюша» // С памятью в сердце : иллюстрированный справочник / сост. Ю. Р. Артемчук [и др.] ; ред. Л. С. Ананич [и др.]. – Минск : Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2015. – С. 93.

14. Навогонский, Э. О подвиге батареи «катюши» капитана Ивана Флёрова / Э. Навогонский ; [беседовала] Л. Маршалович // Аршанская газета. – 2021. – 14 ліп. – С. 4.

15. Оршица, Ю. Фильм о первом ракетчике / Ю. Оршица // Витебский курьер. – 2005. – 15 апр. – С. 3.

16. Помнік «Кацюша» // Мой родны край – Аршаншчына : гісторыка-краязнаўчы зборнік для пачатковага азнаямлення / аўт.-саст. Т. М. Вароніна, А. М. Шышкевіч. – Віцебск : Віцебская друкарня, 2000. – С. 144.

17. Сосновская, А. Рождение боевой установки / А. Сосновская // Аршанская газета. – 2021. – 14 ліп. – С. 5.

18. Турок, А. Выходила на берег «катюша» / А. Турок // Аршанская газета. – 2021. – 21 ліп. – С. 1, 4–5.

19. Часовитина, Н. Выходила на берег «Катюша» / Н. Часовитина // СБ. Беларусь сегодня. – 2019. – 19 апр. – С. 12.

20. Юрьева, В. «Катюша» – оружие Победы / В. Юрьева // Аршанская газета. – 2023. – 12 ліп. – С. 5.