Забудова вуліцы Янкі Купалы. г. Віцебск
- Подробности
- Створана 12.04.2021 15:23
- Адноўлена 12.04.2021 15:44
Вуліца Янкі Купалы (ранейшыя назвы Бібкін завулак, завулак Хайкіна) размешчана ў цэнтры горада. Яе працягласць каля 300 м, ад вуліцы Леніна да берага Заходняй Дзвіны. Першыя пабудовы на тэрыторыі вуліцы ўзніклі ў XVI ст. Сучасная забудова вуліцы сфарміравалася ў 2-й палове ХІХ – пачатку ХХ стст., стварае адзіны горадабудаўнічы комплекс.
Дом № 2/44. Знаходзіцца на скрыжаванні вуліц Я. Купалы і Леніна. Пабудаваны ў канцы ХІХ – пачатку ХХ стст. з цэглы як жылы, неатынкаваны. Двухпавярховы Г-падобны ў плане будынак. Вуглавая частка зрэзана і вылучана на 2-м паверсе балконам. Лучковыя аконныя праёмы першага і прамавугольныя другога паверхаў маюць перамычкі ў выглядзе клінападобных цагельных арак і простыя ліштвы. Гарызантальныя чляненні фасадаў вылучаны міжпаверхавым філёнгавым поясам і завершаны карнізам. У цэнтры фасада – 2 уваходы.
Дом № 4. Пабудаваны ў канцы ХІХ – пачатку ХХ стст. з цэглы як жылы. Далучаны да дома № 2 і аддзяляецца ад яго арачным праездам ва ўнутраны двор. Аднапавярховы Г-падобны ў плане будынак з паўпадвалам, накрыты двухсхільным дахам. Галоўны фасад завершаны над карнізам высокім атыкам, апрацаваным аркатурай. Прамавугольныя аконныя праёмы ў арачным абрамленні з лапаткамі па баках. Мае 2 уваходы ў кожнае з крылаў дома.
Дом № 5. Пабудаваны ў пачатку ХХ ст. з цэглы ў стылі позняга класіцызму. Двухпавярховы прамавугольны ў плане будынак накрыты двухсхільным дахам. Галоўны фасад мае агульнае сіметрычнае вырашэнне з рытмам лучковых аконных праёмаў. Яго пластыку ўзбагачаюць прафіляваныя ліштвы акон другога паверха, вуглавыя лапаткі, міжпаверхавы філёнгавы пояс. 1-ы паверх апрацаваны расшыўкай па тынку пад руст. Будынак мае сіметрычнае планіровачнае вырашэнне, цэнтральнай лесвічнай клеткай падзелены на 4 жылыя секцыі. Уваход са двара.
Дом № 7. Размешчаны ў сярэдзіне шчыльнага фрагмента забудовы паміж дамамі № 5 і № 9. Пабудаваны ў канцы ХІХ – пачатку ХХ стст. з цэглы як жылы, атынкаваны. Кампактны двухпавярховы дом накрыты двухсхільным дахам. Плоскасны сіметрычны галоўны фасад расчлянёны лучковымі аконнымі праёмамі, дэкарыраваны на другім паверсе арачнымі сандрыкамі, пальметамі, прафіляванымі ліштвамі, карнізам і міжпаверхавым поясам. Уваход з лесвічнага вестыбюля дома № 9.
Дом № 8/7. На рагу вуліц Я. Купалы і Суворава. Пабудаваны ў канцы ХІХ – пачатку ХХ стст. з цэглы, атынкаваны. Двухпавярховы, мае ў плане форму няправільнага чатырохвугольніка. Вуглавая частка на скрыжаванні вуліц зрэзана і вылучана балконам. Падоўжаны фасад па вуліцы Суворава завершаны ў цэнтры фігурным атыкам. Плоскасці фасадаў крапаваны лапаткамі, рустам, філёнгамі. Кожны паверх падзелены на 4 кватэры, аб'яднаныя вакол цэнтральнай лесвічнай клеткі, уваход з боку двара.
Дом № 9. Пабудаваны ў канцы ХІХ – пачатку ХХ стст. з цэглы. Двухпавярховы прамавугольны ў плане будынак з руставаным цокалем. Галоўны фасад плоскасны, мае прамавугольныя аконныя праёмы з ліштвамі, сандрыкамі, філёнгамі, крапаваны міжпаверхавым поясам, вуглавымі лапаткамі, дэкарыраваны фактурнай тынкоўкай. Планіровачна дом падзелены на 2 жылыя секцыі, уваход з боку двара праз вуглавую лесвічную клетку.
Дом № 10/18. На рагу вуліц Я. Купалы і Суворава. Пабудаваны ў пачатку ХХ ст. з цэглы. У архітэктуры выкарыстаны элементы і прыёмы канструктывізму. Двухпавярховы прамавугольны ў плане будынак. Галоўны фасад вылучаны 2 уваходнымі рызалітамі, завершаны прамавугольным атыкам і фланкіраваны пілястрамі. Вуглавая частка будынка закруглена, завершана атыкам і вылу-чана балконам. Прамавугольныя аконныя праёмы дэкарыраваны фактурнымі філёнгамі, рустам. Плоскасці фасадаў крапаваны пілястрамі і руставанымі лапаткамі. Планіровачна будынак падзелены на 2 жылыя секцыі.
Дом № 11/9. Пабудаваны ў канцы ХІХ – пачатку ХХ стст. з цэглы як жылы. Двухпавярховы будынак складаецца з 2 узаемна перпендыкулярных крылаў уздоўж вуліц. Вуглавая частка на скрыжаванні вуліц зрэзана. Вулічныя фасады адрозніваюцца паміж сабой рознай апрацоўкай і формай аконных праёмаў. Фасад па вуліцы Суворава мае лучковыя праёмы з простымі ліштвамі, па вуліцы Я. Купалы – прамавугольныя з філёнгамі. Планіровачна дом падзелены на 3 часткі з самастойнымі ўваходамі са двара і лесвіцамі на другі паверх.
Дом № 13/20. На скрыжаванні вуліц Я. Купалы і Суворава. Пабудаваны ў 2-й палове ХІХ ст. з цэглы. У архітэктуры выкарыстаны элементы класіцызму. Аднапавярховы будынак мае ў плане форму няправільнага чатырохвугольніка. Асіметрычна вырашаныя вулічныя фасады маюць прамавугольныя вокны з ліштвамі. Плоскасць фасадаў завершана філёнгавым фрызам і буйным карнізам. Капітальнымі ўнутранымі сценамі дом падзелены на 3 часткі з самастойнымі ўваходамі, якія вылучаны паўкалонамі з антаблементам, вуглавы ўваход крапаваны руставанымі лапаткамі.
Дом № 17. Стаіць адасоблена, завяршае забудову вуліцы. Пабудаваны ў традыцыях «цагельнай» архітэктуры канца ХІХ – пачатку ХХ стст. з чырвонай цэглы як жылы, неатынкаваны. Аднапавярховы квадратны ў плане будынак накрыты двухсхільным дахам. Цэнтральная частка галоўнага, сіметрычнага па кампазіцыі фасада, дзе знаходзіцца ўваход, падкрэслена над карнізам фігурным шчытом з люкарнай. Вокны лучковыя. Насычаная пластыка фасада ствараецца мноствам краповак, філёнгаў, арак, русту, выкананых сродкамі цагельнай муроўкі. Выкарыстоўваецца як адміністрацыйны будынак.
З сярэдзіны 1990-х гадоў да вуліцы прымыкае гарадскі заапарк.
Забудову вуліцы Я. Купалы складаюць дамы разнастайных архітэктурных стыляў, што характэрна для горадабудаўніцтва Беларусі канца ХІХ – пачатку ХХ стст. Дамы № 2, 5, 7, 9, 17 уключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Віцебска.
  
|
ЛІТАРАТУРА
1. Жылая забудова ХІХ – пачатку ХХ ст. // Помнікі мураванага грамадзянскага дойлідства Віцебска ХІХ – пачатку ХХ ст. : навукова-папулярнае выданне / Ю. А. Якімовіч. – Мінск : Полымя, 1990. – С. 31.
2. Кулагін, А. М. Забудова вуліцы Янкі Купалы / А. М. Кулагін // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць / рэдкал.: С. В. Марцэлеў [і інш.]. – Мінск : БелСЭ імя П. Броўкі, 1985. – С. 60–62.
3. Купалы Янки улица // Витебск : энциклопедический справочник / редкол.: И. П. Шамякин [и др.]. – Минск : БелСЭ, 1988. – С. 214.
4. Якімовіч, Ю. А. Помнікі мураванага грамадзянскага дойлідства Віцебска ХІХ – пачатку ХХ ст. : навукова-папулярнае выданне / Ю. А. Якімовіч. – Мінск : Полымя, 1990. – С. 31.
СПАСЫЛКІ
