Жаночае епархіяльнае вучылішча. г. Віцебск

Подробности

Створана 14.04.2021 15:23

Адноўлена 14.04.2021 10:15

Будынак жаночага епархіяльнага вучылішча знаходзіцца на вуліцы Гогаля, 6. Пабудаваны ў 1902 годзе з цэглы (архітэктары А. К. Паўлоўскі і П. А. Вінаградаў). Будынак – прыклад грамадскіх збудаванняў пачатку ХХ ст., адыгрывае значную ролю ў сілуэце горада.

Помнік архітэктуры, дзе сумяшчаюцца рысы класіцызму і неакласіцызму; размешчаны на былой паўднёва-ўсходняй ускраіне горада, на так званай Духавай гары. Паводле пісьмовых крыніц, з XIV ст. на гэтым месцы існавала царква Святога Духа і манастыр, спачатку – жаночы, потым – мужчынскі. Каля 1697 года тут быў адноўлены жаночы базыльянскі манастыр, і ў 1793 годзе пабудаваны манастырскі корпус. Да яго прымыкаў драўляны дом, у якім размяшчалася жаночае вучылішча Свята-Духаўскага базыльянскага манастыра. У пачатку ХІХ ст. царква і манастырскія будынкі прыйшлі ў заняпад. 2 красавіка 1864 года па распараджэнні Свяцейшага Сінода ў г. Віцебску было адкрыта Полацкае жаночае вучылішча духоўнага ведамства, для патрэб якога меркавалася прыстасаваць адноўлены манастырскі корпус. Да 1872 года праект перабудовы манастырскіх будынкаў быў часткова рэалізаваны, і вучылішча з арэндаванага памяшкання перавялі ў былы Свята-Духаў манастыр. З цягам часу паўстала пытанне пра будаўніцтва новага будынка для вучылішча, узвядзенне якога на падмурках старога манастырскага корпуса было завершана ў 1902 годзе.

У жніўні 1914 года будынак жаночага епархіяльнага духоўнага вучылішча быў перададзены Віцебскаму камітэту Усерасійскага земскага саюза. Тут, падчас Першай сусветнай вайны, быў размешчаны разам са шпіталем Віцебскі камітэт саюза дапамогі раненым і хворым воінам, які знаходзіўся ў гэтым будынку да 1918 года. Потым у будынку размяшчаліся розныя ваенныя ўстановы: Віцебскі губернскі ваенны камісарыят, Віцебская губернская ваенна-інжынерная дыстанцыя, 45-я пяхотныя камандзірскія курсы, штаб авіяцыйных часцей. І толькі пасля 1938 года ў будынку былога вучылішча размясціўся абласны выканаўчы камітэт, які знаходзіцца тут па сённяшні дзень.

З усяго архітэктурнага комплексу жаночага епархіяльнага вучылішча захаваліся толькі галоўны корпус і гаспадарчы флігель. Галоўны корпус займае самае высокае месца на гары. Гэта мураваны трохпавярховы (яшчэ адзін паверх паўпадвальны) Е-падобны ў плане будынак. Галоўным працяглым фасадам будынак выходзіць на вуліцу Гогаля, бакавыя крылы ўтвараюць унутраны дворык. У аб'ёмна-прасторавай кампазіцыі выкарыстаны прынцыпы класіцызму: сіметрычная планіровачная структура, выдзяленне фасада цэнтральным і бакавымі рызалітамі і інш. У цэнтры галоўнага фасада шырокі рызаліт з парадным порцікам, што вядзе ў прасторны вестыбюль. Масіўныя слупы порціка падтрымліваюць балкон актавай залы на другім паверсе. Бакавыя рызаліты фланкіруюць галоўны фасад. Аконныя праёмы прамавугольныя; на другім паверсе арачныя з кілепадобнымі ліштвамі. Сцены 1-га паверха аздоблены рустам, 2-га – гладкія, маюць дэкаратыўныя ліштвы, 3-і паверх завершаны развітым прафіляваным карнізам. Афарбоўка фасадаў двухколерная; дэкаратыўныя элементы, цягі, карнізы, ліштвы вылучаны белым колерам на фоне вохрыста-залацістых сцен. Планіроўка галерэйная. У цэнтры былі парадны вестыбюль і трохмаршавая лесвіца, на 1-м і 2-м паверхах – класы, на 3-м – спальныя памяшканні, на цокальным паверсе – сталовая і кухня.

У 1948 годзе ў Віцебскім філіяле інстытута «Белдзяржпраект» распрацаваны праект пасляваеннага аднаўлення будынка былога вучылішча. Аўтары праекта Катакін і Жылка. Пры аднаўленні стылістыка фасадаў захавалася, часткова рэканструявана фасадная сцяна левага крыла, знізу замураваны аконныя праёмы. У 90-я гады побач з будынкам былога вучылішча пабудаваны новы корпус і вежа з гадзіннікам.

ЛІТАРАТУРА

1. Будынак жаночага епархіяльнага вучылішча // Памяць: Віцебск : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі : у 2 кн. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.] ; склад. А. І. Мацяюн ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : БелЭн, 2003. – Кн. 2. – С. 598.

2. Витебского женского епархиального училища здание // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2010. – Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. – Кн. 1. – С. 247.

3. Грамадскія і мемарыяльныя збудаванні // Помнікі мураванага грамадзянскага дойлідства Віцебска ХІХ – пачатку ХХ ст. : навукова-папулярнае выданне / Ю. А. Якімовіч. – Мінск : Полымя, 1990. – С. 10–12.

4. Дощенко, М. Здание с девичьей душой / М. Дощенко // Витебский проспект. – 2012. – 28 июня. – С. 5.

5. Здание бывшего женского епархиального училища // Витебск : путеводитель / текст Л. Хмельницкая ; фото: В. Базан, С. Плыткевич. – Минск : Рифтур, 2006. – С. 26.

6. Исполком Витебского областного Совета народных депутатов // Витебск : энциклопедический справочник / редкол.: И. П. Шамякин [и др.]. – Минск : БелСЭ, 1988. – C. 196–197.

7. Кавалеўскі, С. «Ратуша на Духавай гары» / С. Кавалеўскі // Витебские вести. – 2017. – 2 дек. – С. 10.

8. Лукьянова, Н. Как с картинки... / Н. Лукьянова // Народнае слова. – 2004. – 19 жн. – С. 2.

9. Подлипский, А. М. Улица Гоголя, 6 / А. М. Подлипский. – Витебск : Витебская областная типография, 2017. – 96 с. – (Биография витебского дома. Вып. III)

10. Половцев, В. Новая жизнь через полвека / В. Половцев ; беседовала Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. – 2004. – 19 авг. – С. 3.

11. Фролова, С. Фасад окнами в историю / С. Фролова // Вiцебскі рабочы. – 2004. – 28 жн. – С. 5.

12. Чарнатаў, В. М. Віцебскае жаночае епархіяльнае вучылішча будынак / В. М. Чарнатаў // Архітэктура Беларусі : энцыклапедычны даведнік / рэдкал.: А. А. Воінаў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993. – С. 119.

13. Чарнатаў, В. М. Жаночае епархіяльнае вучылішча / В. М. Чарнатаў // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць / рэдкал.: С. В. Марцэлеў [і інш.]. – Мінск : БелСЭ імя П. Броўкі, 1985. – С. 55.

14. Шпыркоў, А. Ратуша на Духавай гары / А. Шпыркоў // Віцебскі рабочы. – 1990. – 19 ліп. – С. 1, 3.

15. Якімовіч, Ю. І няма шляхоў да адраджэння... / Ю. Якімовіч // Віцебскі рабочы. – 1993. – 27 сак. – С. 5.