Белы Ковель, замак. Аршанскі раён, в. Смаляны

Подробности

Створана 18.10.2018 15:23

Адноўлена 08.02.2024 11:42

Руіны замка знаходзяцца на паўночна-заходняй ускраіне вёскі Смаляны на правым беразе р. Дзярноўка. Замак пабудаваны ў 1-й чвэрці XVII ст. князем С. Сангушкам-Ковельскім. Змураваны з буйной цэглы і невялікіх камянёў. Моцна пашкоджаны ў час Паўночнай вайны ў 1708 годзе, канчаткова разбураны ў 1-й палавіне XIX ст. Захаваліся рэшткі вежы.

Здзерванелая прамавугольная ў плане пляцоўка замка (100х200 м) толькі на 40–60 см узвышаецца над балоцістай поймай. Магчыма, у XVII–XVIII ст. замак быў акружаны штучным вадаёмам. Гэта пацвярджаецца яго размяшчэннем у балоцістай нізіне і адсутнасцю валоў і асабліва бастыёнаў. Прыкладна ў цэнтры прамавугольніка на невысокім узгорку знаходзяцца руіны (да 20 м вышынёй) пяціграннага вежавага выступу. Яго замкнуты аб'ём ствараецца сцяной 2–3-павярховага корпуса (магчыма, галоўнага будынка замка). 3 вежы быў выхад ва ўнутраны двор замка, абмежаваны трохпавярховымі карпусамі з квадратнымі вежамі па вуглах, высунутымі за лінію сцен, і ўязной брамай.

Муроўка замка па тыпу найбольш блізкая да так званай галандскай. У муроўцы трапляюцца сярэдніх памераў камяні, падчас па некалькі ў рад. Таўшчыня сцен ад 120 да 170 см. Памеры цэглы 8х13х29 см.

Уцалелыя дэталі вонкавага дэкору – ляпны картуш і абрамленні аконных праёмаў – пераклікаюцца з узорамі дэкору і архітэктуры 1-й палавіны XVI ст. Захаваліся таксама фрагменты інтэр'ера – сляды вітай лесвіцы, якая ішла па ўнутраным перыметры вежы, вялікая колькасць рознага памеру ніш па ўнутранай паверхні той жа вежы, арачны пераход з галоўнага корпуса ў вежу, дэталі камінаў. Замак быў афарбаваны ў белы колер. У пачатку XVII ст. сцены памяшканняў размаляваны фрэскамі. Замак быў адным з буйнейшых палацава-замкавых ансамбляў на тэрыторыі Беларусі ў пачатку XVII ст.

ЛІТАРАТУРА

1. Баравы, Р. В. Руіны замка «Белы Ковель» / Р. В. Баравы // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць / рэдкал.: С. В. Марцэлеў [і інш.]. – Мінск : БелСЭ імя П. Броўкі, 1985. – С. 114–115.

2. Бруцкі, А. Маўчанне Белага Ковеля / А. Бруцкі // Витебские вести. – 2016. – 8 сент. – С. 21.

3. Бынькоў, А. Белы замак стаяў... / Алесь Бынькоў // Віцьбічы = Витьбичи. – 2023. – 7 февр. – С. 6.

4. Васілеўскі, П. Ці «прышвартуецца» аршанскі брэнд у Белым Ковелі? / П. Васілеўскі // Культура. – 2012. – 17 сак. – С. 12–13.

5. Гайдукевич, П. Белый Ковель / П. Гайдукевич // Директор. – 2014. – № 12. – С. 66–67.

6. Гармель, И. Замковое возрождение: что прибавит деревне туристической мощи? / И. Гармель // Белорусская нива. – 2012. – 29 июня. – С. 12.

7. Дзьячук, Р. Рэшткі былой велічы ў Смальянах / Р. Дзьячук // Аршанская газета. – 2021. – 27 кастр. – С. 15.

8. Жуковский, В. В. Оршанщина в XVI–XVIII веках / В. В. Жуковский // Оршеведение : производственно-практическое издание / В. В. Жуковский. – Орша : Оршанская типография, 2009. – С. 132–139.

9. Замок в Смольянах // Замки Беларуси / М. А. Ткачев. – Минск : Беларусь, 2002. – С. 168–170.

10. Рынкевіч, К. Ціхія Смаляны з гучнай гісторыяй / Кацярына Рынкевіч // Міёрскія навіны. – 2021. – 18 мая. – С. 8.

11. Устинова, Е. Призраки прошлого / Е. Устинова // Телеком-экспресс (Орша). – 2013. – 26 сент. – С. 29.