Народная творчасць. Шумілінскі раён
- Подробности
- Створана 26.05.2020 09:42
- Адноўлена 28.05.2020 10:08
Клубныя ўстановы Шумілінскага раёна адраджаюць і зберагаюць народныя святы і абрады. У г. п. Обаль, напрыклад, праходзіць сямейна-бытавое свята «Хрэсьбіны», а ў Вялікіх Ляжнях аднаўляюць свята пастухоў – Юр'я.
Дзеянні ў час «Хрэсьбін» адбываюцца ў прыбранай хаце, дзе сяброўкі-парадзіхі збіраюць на стол і чакаюць куму і кума. Дзверы хаты расчыняе бабка з сяброўкамі. Яны спяваюць песні. Гаспадары цалуюць гасцей, запрашаюць за стол. «Бабулечка-красунечка, пі ў мяне мёд-віно, каб маё малое шчаслівае было, вялікае расло», – кажа бацька немаўляці. Тут жа на парозе з'яўляюцца кум і кума. Бабка гаворыць кумам: «Бярыце нараджонага, а прынясіце нам хрышчонага». Неўзабаве хросныя бацькі прыносяць ужо хрышчонае дзіця. Усе зычаць яму шчаслівага лёсу. Кума спрабуе разбіць гаршчочак, але гэта ўдаецца куму. Госці падыходзяць да бабкі, кладуць грошы на талерку. Спяваюць песню «Кума мая, кумачка, дзе жывеш?», усе кідаюцца ў скокі. І нарэшце – сцэна развітання, падчас якога хросныя бацькі дакляруюць даглядаць і гадаваць свайго хрэсніка.
Юр'я – свята, якое вельмі шанавалася нашымі продкамі. Яно звязана з выпасам хатняй жывёлы на Юрь'еўскую расу, якая, як лічылася, валодала выключнымі гаючымі здольнасцямі. Адсюль і ход падзей, якія разгортваюцца на падворку вяскоўцаў. Кароў выганяюць галінкамі вярбы, асвячонай у царкве, качаюць па іх спінах велікодныя яйкі. Яйкі качалі – каб кароўка, якая пераступала яйка, была круглая ды поўная. Клалі побач замок – як засцярогу ад ваўкоў. І, нарэшце, – зёлкамі, якія засталіся яшчэ ад мінулагодняга Купалля, абкурвалі хлеў, каб нячыстая сіла адышла ад каровы-карміліцы.
А падчас Каляд на Шуміліншчыне разгортваецца цэлы спектакль, які пачынаецца ўжо па дарозе да хаты, дзе чакаюць калядоўшчыкаў. Падышоўшы, удзельнікі абраду звяртаюцца да гаспадыні: «Гаспадынечка, сустракай гасцей!». «А хто ж вы такія будзеце?» – пытаецца яна. Ёй адказваюць: «Ідзём з таго краю свету, ад самага пана Лета. Ідзём ад пана Года, які носіць бараду шырокую, як лапату, сіву ды калмату. А ці шырокія ў цябе, гаспадыня, сцены, каб нам патанцаваць?» Склад групы калядоўшчыкаў звычайна традыцыйны. Наперадзе ідзе чалавек з зоркай у руках, з ім Каза – сімвал старога і новага года. Цыган з цыганкай вядуць Мядзведзя, які весяліць гаспадароў смешнымі сцэнкамі. У групе калядоўшчыкаў шмат спевакоў, танцораў, могуць ісці таксама Дзед і Баба. Калядоўшчыкі «падбухторваюць» гаспадароў спецыяльнымі песнямі. Напрыклад:
«Схадзі, бабка, каля печкі,
Пашукай нам перапечкі,
Схадзі, бабка, каля кваскі,
Пашукай жа там каўбаскі.
Вынесь сала, не скупіся,
Каб твой ячмень урадзіўся...».
Менавіта ў абрадзе калядавання хаваецца адна важная рыса нашага народа – імкненне ўсіх адарыць увагай, добрымі пажаданнямі, павіншаваць са святам і прынесці кавалачак радасці ў кожны дом.
Народны клуб аматараў беларускай нацыянальнай кухні «Разынка» раённага Дома рамёстваў займаецца адраджэннем і прапагандай традыцыйных страў, якія гатаваліся спакон вякоў гаспадынямі на Шуміліншчыне. Напрыклад: хлеб пяклі на кляновым, капусным лістах і на аеры, а для бліноў выкарыстоўвалі муку жытнюю, або аўсяную, грэцкую муку. Да рэгіянальнага напітка можна аднесці крупнік, прыгатаваны на аснове медавухі з травамі. Выраблялі на Шуміліншчыне розныя квасы – з буракоў, морквы, хлебны квас з бярозавіка. Сваім спосабам гатавалі агуркі: не закочвалі, а мачылі з гарчыцай. З традыцыйнай выпечкі: каравай і піражкі са шчаўем.
У 2011 годзе ў Шумілінскім раёне стартаваў праект «Нікіціхінская глыбінка», які накіраваны на адраджэнне народных рамёстваў і захаванне культурных традыцый. Былі праведзены фальклорна-этнаграфічныя экспедыцыі па тэрыторыі Лаўжанскага сельсавета, па выніках якіх распрацаваны метадычны матэрыял па захаванні старадаўняга рэгіянальнага касцюма, які змяшчае схемы і прыёмы вышыўкі, узоры. Таксама адноўлены танец «Лаўжанская кадрыль», а рэпертуар аматарскіх калектываў абагаціўся народнымі песнямі і прыпеўкамі. Праца ў гэтым напрамку працягваецца і сёння.
ЛІТАРАТУРА
1. Багамольцава, Н. Песенны фальклор у творчай скарбніцы Марыі Зайцавай – носьбіта аўтэнтычнага фальклору Шумілінскага раёна / Н. Багамольцава // Народная культура Віцебшчыны / рэдкал.: Л. Вакар [і інш.]. – Віцебск, 2007. – С. 160–161.
2. Барысаў, М. Сватаўство. Заручыны / М. Барысаў // Герой працы (Шумiлiна). – 2013. – 16 мая. – С. 4.
3. Весялуха, М. Як святкуюць Каляды на Шуміліншчыне і Гарадоччыне / М. Весялуха // Герой працы (Шумiлiна). – 2017. – 4 студз. – С. 7.
4. Дроздова, Н. Без обеда не красна и беседа / Н. Дроздова // Віцьбічы = Витьбичи. – 2012. – 23 июня. – С. 8.
5. Зайцава, Л. Капуста і крупеня – родныя брацені / Л. Зайцава // Герой працы (Шумiлiна). – 2015. – 31 сак. – С. 7.
6. Костюковец, Л. Купальские песни Шумилинского района Витебской области, записанные в фольклорной экспедиции 2010 года / Л. Костюковец // Фалькларыстычныя даследаванні: Кантэкст. Тыпалогія. Сувязі : зборнік навуковых артыкулаў / пад навук. рэд.: Р. М. Кавалёвай, В. В. Прыемка ; уклад. Т. А. Марозава. – Мінск : Права і эканоміка, 2011. – Вып. 8. – С. 146–180.
7. Мароз, М. З глыбінь вякоў / М. Мароз // Герой працы (Шумiлiна). – 2013. – 11 чэрв. – С. 5.
8. Фондаренко, Н. Жемчужины никитихинской глубинки / Н. Фондаренко // Витебские вести. – 2014. – 7 авг. – С. 21.
СПАСЫЛКІ
Вясельны абрад «Рагатка» ў выкананні фальклорнага калектыву «Гульбічы» Шумілінскага РЦК
