Дражбітка – Свіна, заказнік. Полацкі раён

Подробности

Створана 06.06.2019 09:48

Адноўлена 01.09.2020 16:16

Рэспубліканскі водна-балотны заказнік «Дражбітка – Свіна» размешчаны на тэрыторыі Полацкага раёна Віцебскай вобласці. Заказнік утвораны ў 2015 г. на плошчы 6727 га. На поўдні да ўгоддзя прымыкае рэспубліканскі ландшафтны заказнік «Казьянскі», які мае статус ТВП.

Тэрыторыя заказніка «Дражбітка – Свіна» прадстаўляе сабой адзіны леса-балотны масіў, у якім сустракаюцца ўсе асноўныя тыпы прыродных супольніцтваў, характэрных для Беларускага Паазер'я. У арніталагічных адносінах яна ўяўляе каштоўнасць як натуральны рэзерват рэдкіх відаў, занесеных у Чырвоную Кнігу Рэспублікі Беларусь і маючых міжнародны ахоўны статус.

Рэльеф тэрыторыі заказніка мазаічны з мацерыковымі дзюнамі, камамі, озавымі градамі і шматлікімі азёрамі, звязанымі між сабой вялікай колькасцю рэк, ручаёў і пратокаў. Найбольш буйныя дзюны (вышынёй да 10–15 м) працягнуліся паласой уздоўж паўночнай, паўночна-заходняй, паўднёва-заходняй і паўднёвай межаў заказніка. Па структуры расліннага покрыву тэрыторыя з'яўляецца пераважна лясной. Пераважаюць сасновыя, яловыя і дробналістыя (асінавыя, чорнаальховыя, шэраальховыя, барадаўчатабярозавыя і пушыстабярозавыя) лясы.

Галоўны водны аб'ект заказніка – р. Дражбітка (левы прыток р. Сосніца басейна Заходняй Дзвіны), якая перасякае ўсю яго тэрыторыю, выцякае з возера Арлея і працякае праз азёры Болныра і Дрогава. Усяго на тэрыторыі заказніка 14 азёр, самыя буйныя з іх – Болныра, Жэльцы, Арлея і Дрогава.

Самае буйное возера ўгоддзя – Болныра (плошча 2,6 км²). Яго берагі нізінныя, сільна забалочаныя. На ўсходзе на возера прымыкае вялікі балотны верхавы масіў. Шырыня паласы надводнай расліннасці ўздоўж берагоў возера дасягае 150 м. На паўночным захадзе злучана ручаём з возерам Жэльцы, на ўсходзе – каналам з р. Свіна. Пабудова гэтага канала ў канцы 1980-х гадоў прывяла да значнага зніжэння як узроўню самога возера, так і ўзроўню грунтовых вод на суседніх тэрыторыях.

Лясы пакрываюць 73 % тэрыторыі заказніка. Дзякуючы перавазе адмоўных формаў рэльефу сярод іх дамінуюць балотныя хвойныя (пераважна сасновыя) і ліставыя (пераважна пушыстабярозавыя і чорнаальховыя) лясы. Адкрытыя балоты займаюць 8 % тэрыторыі заказніка і прадстаўлены ўсімі трыма тыпамі. Яны гразкія, большую частку года залітыя вадой, цяжкапраходныя. Пераважаюць пераходны і нізінны тыпы балот, якія ў асноўным і вызначаюць гідралагічны рэжым угоддзя. З прыродаахоўнага пункту гледжання найбольшы інтарэс выклікае масіў нізінных балот, які цягнецца ўздоўж рэчышча ракі Дражбітка. Практычна ўсе балоты такога тыпу ў рэгіёне былі асушаны ў сярэдзіне ХХ ст. Тут пераважаюць адкрытыя асаковыя і маннікавыя асацыяцыі.

Флора ўгоддзя з'яўляецца тыповай для поўначы Беларусі. У яе складзе зарэгістравана 499 відаў сасудзістых раслін, у тым ліку 7 відаў уключаны ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь. Флора заказніка багата гаспадарча-каштоўнымі відамі раслін: лекавымі, ягаднікамі, дэкаратыўнымі.

У межах заказніка адзначана пражыванне 189 відаў пазваночных жывёл, у тым ліку 21 –рыб, 6 – земнаводных, 5– паўзуноў, 138 – птушак, не менш 19 – млекакормячых. У складзе фаўны налічваецца 27 відаў жывёл, уключаных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, у тым ліку 24 – птушак, 3 – млекакормячых. Заказнік з'яўляецца месцам пражывання дубальта – віду птушак, які знаходзіцца пад пагрозай глабальнага знішчэння. Акрамя таго, тэрыторыя заказніка іграе важную ролю ў падтрымцы нацыянальнай папуляцыі чорнага бусла.

На сучасным этапе асноўнай формай выкарыстання тэрыторыі заказніка з'яўляецца вядзенне лясной гаспадаркі. У сувязі з тым, што мясцовасць моцна забалочана, а дарожная сетка амаль адсутнічае, высечка лесу тут вядзецца толькі на сухіх узвышшах. Лясы і балоты ўгоддзя выкарыстоўваюцца для палявання, а шматлікія азёры – для прамысловага і аматарскага рыбалоўства. Мясцовае насельніцтва збірае тут грыбы і ягады, лекавыя расліны.

Спалучэнне адкрытых прастораў, ліставых і хвойных маладнякоў, балот рознага тыпу і цяжкадаступных град па балотах вызначае багаты фаўністычны склад гэтай тэрыторыі. З капытных тут найбольш шматлікія казуля, звычайныя лось і дзік. Берагі рэк і меліяратыўных каналаў насяляюць норка амерыканская і выдра. У пойменных угоддзях сустракаецца янотападобны сабака, радзей барсук. Багатая харчовая база стварае спрыяльныя ўмовы для ваўка, зрэдку сустракаецца рысь. У рэках і азёрах водзіцца бабёр рачны. Гэтае ўгоддзе з'яўляецца адной з нямногіх ахоўных тэрыторый, дзе пастаянна жыве буры мядзведзь. Усё гэта характарызуе тэрыторыю яшчэ і як важны натуральны рэзерват рэдкіх і гаспадарча-каштоўных млекакормячых Беларусі.

ЛІТАРАТУРА

1. Дражбітка–Свіна / У. В. Іваноўскі [і інш.] // Скарбы прыроды Беларусі [Выяўленчы матэрыял] = Treasures of Belarusian nature : тэрыторыі, якія маюць міжнароднае значэнне для захавання біялагічнай разнастайнасці / аўт. тэксту і фота: А. В. Казулін [і інш.] ; уклад.: А. В. Казулін [і інш.] ; пер. на англ. мову А. Ф. Агеенка ; пер. на бел. мову Т. І. Улевіч. – 2-е выд., перапрац, дап. – Мінск : Беларусь, 2005. – С. 168–171.

2. Дрожбитка–Свина // 50 уникальных заповедных территорий Беларуси [Изоматериал] = 50 unique reserved natural territories of Belarus / Н. А. Юргенсон [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2017. – С. 124–129.

3. Соломянко, Н. В. Живая природа родного края / Н. В. Соломянко // Полацкі веснік. – 2018. – 2 лют. – С. 6.

СПАСЫЛКІ

 Дрожбитка-Свина