Бабінавічы, в., Лёзненскі раён

Подробности

Створана 04.09.2017 12:23

Адноўлена 14.09.2020 09:07

Вёска Бабінавічы знаходзіцца на заходнім беразе Бабінавіцкага возера за 30 км на паўднёвы захад ад Лёзна, 75 км ад Віцебска, на аўтадарозе Лёзна – Арэхаўск.

Заснавана не пазней XVI ст., мяркуючы па назве, выхадцамі са старажытнага сяла Бабіна Аршанскага староства ВКЛ. У канцы XVI–XVII ст. мястэчка, дзяржаўная маёмасць, цэнтр Бабінавіцкага староства ў Віцебскім ваяводстве. У канцы XVII–XVIIIст. у фактычным уладанні князёў Агінскіх. Частка Бабінавіч належала да аршанскага кляштара трынітарыяў. Вуліцы мястэчка сыходзіліся да гандлёвай плошчы, 2 з іх былі дарогамі на Віцебск і Оршу. Пасля 1-га падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Бабінавічы ў складзе Расійскай імперыі, уваходзілі ў Аршанскі павет Магілёўскай губерні. У 1777–1796 і ў 1802–1840 гг. былі цэнтрам Бабінавіцкага павета, мелі статут павятовага горада. У 1781 годзе горад атрымаў герб: у блакітным полі 2 мачты з флюгерамі – у знак таго, што ў ваколіцах горада нарыхтоўваўся карабельны лес.

У Бабінавічах былі прыстань і склад лесаматэрыялаў, што сплаўлялі адсюль па рэках Лучоса і Заходняя Дзвіна ў Рыгу. У 1778 г. зацверджаны праект планіроўкі горада, у якім прадугледжвалася перанесці Бабінавічы на другі бераг р. Вярхіта і забудаваць у выглядзе прамавугольніка з плошчай у цэнтры, але ён не быў ажыццеўлены. У канцы XVIIIст. распрацаваны праект забудовы Бабінавіч на старым месцы, паводле якога планіроўка прыводзілася ў прамавугольную сістэму і горад акружаўся валамі і равамі. Гэты праект ажыццеўлены часткова. У 1796–1802 гг. і пасля 1840 г. Бабінавічы – заштатны горад у Магілёўскай губерні на тэрыторыі Дабрамысленскай воласці Аршанскага павета.

3 часу заснавання Бабінавічы вядомы ганчарным промыслам, які дасягнуў росквіту ў XIX– 1-й чвэрці XX ст. 3 мясцовай чырвонай гліны тут выраблялі чырвонагліняную непаліваную, чорназадымленую і гартаваную кераміку (гарлачы, гаршкі, збанкі, міскі), якую з пач. XX ст. пачалі аздабляць размалёўкай.

 У канцы XIX ст. тут працавала 39 рамеснікаў. У 1860 г. горад налічваў 1271 жыхара і 159 дамоў, у 1879 г. – 1320 жыхароў. Паводле перапісу 1897 года ў Бабінавічах 1157 жыхароў, дзейнічалі царкоўнапрыходская школа, пошта, тэлеграф, прыходская царква (пабудавана ў 1742), касцёл Святой Троіцы, пабудаваны ў 1782–1797 гг. аршанскімі трынітарыямі, сінагога.

Пасля рэвалюцыі 1917 г. Бабінавічы сталі вёскай, з 1919 г. у складзе Віцебскай губерні РСФСР. Пасля 1-га ўзбуйнення БССР (сакавік 1924) Бабінавічы ў складзе БССР, цэнтр сельсавета ў Высачанскім раёне Віцебскай акругі (да ліпеня 1930). 3 ліпеня 1931 г. – цэнтр сельсавета ў Лёзненскім раёне, з 20 лютага 1938 г. у Віцебскай вобласці. Напярэдадні вайны 1618 жыхароў, 376 двароў.

У Вялікую Айчынную вайну ў ліпені 1941 г. каля Бабінавіч у абарончых баях з ворагам вызначылася 153-я стралковая дывізія (камандзір палк. М. А. Гаген). 3 17 ліпеня яна ва ўмовах поўнага акружэння некалькі дзён вяла цяжкія баі. Прарваўшы кальцо акружэння, прайшла з баямі па тылах ворага і злучылася з часцямі Чырвонай Арміі, захаваўшы арганізацыю і баяздольнасць. 3 ліпеня 1941 г. да чэрвеня 1944 г. Бабінавічы акупіраваны нямецка-фашысцкімі захопнікамі. У яе ваколіцах дзейнічалі партызанскія атрады Лёзненскай, імя А. Ф. Данукалава і іншых брыгад. Вызвалены 25 чэрвеня 1944 г. часцямі 11-й гвардзейскай арміі 3-га Беларускага фронту ў час Віцебска-Аршанскай аперацыі. Спаленая цалкам фашыстамі вёска пасля вайны адноўлена і з верасня 1946 г. да снежня 1956 г. была ў складзе Арэхаўскага раёна.

 У 2005 годзе ў вёсцы 589 жыхароў, 271 двор, сярэдняя школа, Дом культуры, 2 бібліятэкі, аптэка, аддзяленне сувязі. У цэнтры вёскі, побач з сярэдняй школай, вайсковыя могілкі, дзе пахаваны 1308 савецкіх воінаў і партызан. У 1966 г. тут пастаўлены помнік воіну-пераможцу.

У 2009 г. – 235 двароў, 496 жыхароў.

У Бабінавічах і каля вёскі знаходзіцца група археалагічных помнікаў розных часоў: 2 неалітычныя стаянкі (на беразе Бабінавіцкага возера і на правым беразе р. Вярхіта), гарадзішча, 6 могільнікаў эпохі Кіеўскай Русі і адзіночны курган, а таксама земляное ўмацаванне Салдацкая Слабада. 

ЛІТАРАТУРА

1. Бабінавічы // Культура Беларусі : энцыклапедыя : [у 6 т.] / рэдкал.: В. В. Калістратава [і інш.]. – Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 2010. – Т. 1 : А–Б. – С. 349.

2. Бабиновичи //Города, местечки и замки Великого княжества Литовского : энциклопедия / редсов. : Т. В. Белова [и др.] ; науч. ред.: Ю. В. Баженов [и др.]. – 2-е изд. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2013. – С. 66.

3. Бабиновичи // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2010. – Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. – Кн. 1. – С. 29–30.

4. Бабиновичи //Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.] / редкол. : Г. П. Пашков [и др.]. – Минск : БелЭн,2006. – Т. 2 : А–Герань. – С. 168.

5. Жучкевич, В. А. Бабиновичи / В. А. Жучкевич // Краткий топонимический словарь Белоруссии / В. А. Жучкевич. – Минск : Издательство БГУ, 1974. – С. 16.

6. Зуеў, М.З мінулага Бабінавіч / М. Зуеў // Сцяг Перамогі (Лёзна). – 1980. – 7 кастр. – С. 3.

7. Камінскі, М. І. Бабінавічы / М. І. Камінскі, В. Л. Насевіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў [і інш.]. – Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 1993. – Т. 1 : А–Беліца. – С. 245.

8. Кляшчук, А. Шлях з варагаў у... Бабінавічы / А. Кляшчук // Звязда. – 2009. – 1 жн. – С. 1, 3, 8.

9. Рэгіён-агляд. Бабінавіцкі сельсавет [Лёзненскага раёна] / падрыхт. Е. Ретнёва // Сцяг Перамогі (Лёзна). – 2010. – 12 сак. – С. 4–5.