Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Помнікі прыроды. Верхнядзвінскі раён

Верхнядзвіншчына сярод іншых мясцін Беларусі вылучаецца лепшай захаванасцю прыродных комплексаў, менш закранутых антрапагенным уплывам і свабодных ад постчарнобыльскай радыяцыі. Таму тут прыжыліся шматлікія прадстаўнікі флоры і фаўны, якія лічацца рэдкімі і занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь.

Апошні ледавік пакінуў на поўначы Беларусі шмат слядоў у выглядзе розных форм рэльефу. На Верхнядзвіншчыне можна сустрэць зандравыя раўніны і дзюны, марэнныя грады і асобныя камяні і озы, азёрныя даліны і даліны прарыву міжледавіковых вод. Асобныя ландшафты выдзелены як помнікі прыроды.

Сярод помнікаў геалогіі і геамарфалогіі сваёй добрай агляднасцю вылучаецца даліна прарыву Асвейскага правозера. Каля 10 тыс. год таму вялізны і глыбокі вадаём, які займаў тады ўсю чашу Асвейскага возера разам з прылеглымі балотамі, быў акружаны з усіх бакоў нагрувашчваннямі свежай марэны з расталага ледавіка. Пад напорам вады рыхлая яшчэ марэна была размыта ў самым слабым месцы – на захадзе, і вадзяны паток памкнуў да р. Сар'янкі, выпрацоўваючы сабе даліну. Зараз глыбіня гэтай даліны складае каля 40 м.

Таксама помнікамі прыроды з'яўляюцца і іншыя сведкі колішняй дзейнасці ледавіка – Расіцкая ледавіковая даліна, даліна і рэчышча Сар'янкі. Помнікам геалогіі і марфалогіі аб'яўлены ўзгорысты баравы кут на поўнач ад возера Асвейскае і найвышэйшы масіў Асвейскай марэннай грады – гара Гарадзілаўская. Яшчэ адзін помнік прыроды такога тыпу знаходзіцца на Лісняншчыне. Тут паміж вёскамі Малавіды і Дабраплёсы цягнецца Стрэшнаўскае падняцце – гарбіна працягласцю каля 5 км і вышынёй 20 м, парослая хваёвым лесам.

Цікавы таксама прыродны комплекс ля в. Обухава. Тут, на левым беразе Сар'янкі, у берагавым абрыве схаваны арганагенны слой цёплага міжледавікоўя, на дне і з берагоў ракі б'юць крыніцы.

Да помнікаў геалогіі адносяцца найбольш «аўтарытэтныя» валуны, прынесеныя да нас са Скандынавіі. Найбольш вядомы сярод іх з-за сваёй лепшай даступнасці Вялікі камень Хараброўскі.

Менш вядомыя камяні ляжаць у рэчышчы р. Дрыса. Гэта Дзёрнавіцкі і Пярэцкі вялікія камяні. Яны пераўзыходзяць хараброўскага сабрата памерамі, аднак ляжаць у даволі глыбокім месцы.

У параўнанні з Падняпроўем ці Палессем дубы і дубравы ў раёне – з адценнем экзотыкі. Тым больш да іх павагі.

Помнікамі прыроды рэспубліканскага значэння аб'яўлены два дубы-патрыярхі. Гэта Юсціянаўскі і Сахонаўскі дубы.

 

ЛІТАРАТУРА

1. Верхнедвинский край / авт.-сост. О. В. Молодечкин ; фото В. Л. Соловьев. – Новополоцк : Молодечкин О. В., 2005. – С. 14–16.

2. Верхнедвинский район // Витебская область: природа, туризм, спорт, отдых = Vitebsk region: the nature, tourism, sports, rest / под общ. ред. Л. Л. Прокофьевой. – Витебск : Витебский центр маркетинга, 2005. – С. 108–117.

3. Верхнедвинский район : справочно-информационные материалы / фото В. Л. Соловьева. – Новополоцк : О. В. Молодечкин, 2007. – 44 с.

4. Ландшафты // Пуцявінамі роднага краю : прырода і гісторыя Верхнядзвіншчыны / А. Бубала. – Наваполацк : А. У. Маладзечкін, 2017. – С. 57–65.