Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Афганистан. Без права на забвение

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Художники Витебщины

Аршанскае ўзвышша. Аршанскі раён

 

Аршанскае ўзвышша размешчана на паўднёвым усходзе Віцебскай і паўночным усходзе (нязначная частка) Мінскай абласцей. Займае паўднёвую частку Сенненскага, паўночна-заходнюю частку Аршанскага раёна, Талачынскі раён, паўночны ўсход Крупскага раёна; фізіка-геаграфічны раён Беларуска-Валдайскай правінцыі (акруга Беларускай грады). Мяжуе з Чашніцкай раўнінай на поўначы, Лучоскай нізінай на паўночным усходзе і ўсходзе, Аршанска-Магілёўскай раўнінай на паўднёвым усходзе і поўдні, Цэнтральнабярэзінскай раўнінай на поўдні, Мінскім узвышшам на захадзе, Верхнебярэзінскай нізінай на паўночным захадзе. Вышыня да 255 м (на поўначы), над прылеглымі нізінамі Аршанскае ўзвышша прыўзнята на 100 м. Плошча каля 2,7 тыс. км2, працягласць з захаду на ўсход 120 км, з поўначы на поўдзень 10–40 км.

У тэктанічных адносінах Аршанскае ўзвышша прымеркавана да Аршанскай упадзіны. Крышт. фундамент перакрыты асадкавымі тоўшчамі сярэднерыфейска-вендскага ўзросту, агульнай магутнасцю больш за 1 км, дзе пераважаюць пясчанікі, шэраколерныя алеўрыта-гліністыя пароды, сярэдне-дэвонскімі пясчанікамі і глінамі, верхнедэвонскімі даламітызаванымі вапнякамі і глінамі. Адклады антрапагенавай сістэмы складзены з утварэнняў (магутнасць 80–180 м) беларускага, бярэзінскага. дняпроўскага, сожскага і на поўначы паазерскага зледзяненняў, налібоцкага, александрыйскага, шклоўскага, муравінскага міжледавікоўяў і адкладаў галацэну.

Паверхня Аршанскага ўзвышша плоскахвалістая, значна перасечана на поўначы (сфарміравалася канчаткова ў паазерскае зледзяненне), дзе добра выражаны канцавыя грады і ўзгоркі, якія ўтвараюць слабапукатую дугу. Астатняя частка Аршанскага ўзвышша спадзістахвалістая або згладжаная градава-ўзгорыстая. Згладжанасць рэльефу абумоўлена лёсападобнымі адкладамі магутнасцю 2–7 м. На водападзелах нярэдкія суфазійныя западзіны, утвораныя ў выніку прасадкі лёсаў. На прыдалінных участках развіты глыбокія разгалінаваныя яры, на схілах якіх агаленні з лёсавых парод і марэнных адкладаў. Шмат дэнудацыйных лагчын і скразных далін. Асабліва выразная Усвіж-Буцкая скразная даліна, што злучае вярхоўі Друці і Усвейкі (прыток Улы). Яна ўтварылася ў выніку былога сцёку ў бок Дняпра расталых ледавіковых водаў, які потым спыніўся; пачалося забалочванне, што прывяло да ўтварэння тарфянога балота Усвіж-Бук. Карысныя выкапні: даламітызаваныя вапнякі, гліны легкаплаўкія, пясчана-жвіровы матэрыял, торф.

Рачная сетка належыць да басейна Заходняй Дзвіны і Дняпра. Аршанскае ўзвышша дрэніруюць рэкі Усвейка з прытокам Чарвінка, Абалянка з Немайцянкай (бас. Зах. Дзвіны), Адроў з Дзярноўкай і Сакалянкай, Аршыца з Пачаліцай; на поўдні пачынаецца Друць, на захадзе Бобр (бас. Дняпра).

Глебы дзярнова-падзолістыя пераважна палевыя, часта ў спалучэнні з цемнаколернымі і перагнойна-ілавата-глеевымі па суфазійных западзінах.

Пад лесам да 21 % Аршанскага ўзвышша. Лясы асталіся месцамі на ўзгорыстых участках і ў забалочаных паніжэннях. Пераважаюць ельнікі, субары, драбналістыя лясы, шыракалістых лясоў мала. Лугі сухадольныя са злакавых, разнатраўных, бабовых асацыяцый. Пад ворывам больш за 45 % тэрыторыі.

 

Аршанскае ўзвышша ў межах Талачынскага раёна. Фотаздымак з сайта http://tomkad.livejournal.com/Аршанскае ўзвышша ў межах Талачынскага раёна. Фотаздымак з сайта http://tomkad.livejournal.com/Вышэйшая кропка Аршанскага ўзвышша ў Крупскім раёне Мінскай вобласці. Фотаздымак з сайта http://www.belpohod.info/

 

ЛІТАРАТУРА

1. Аршанскае ўзвышша // Беларусь : энцыклапедычны даведнік / рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1995. – С. 47.

2. Камароўскі, М. Я. Аршанскае ўзвышша / М. Я. Камароўскі // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1996. – Т. 1 : А–Аршын. – С. 536–537.

3. Оршанская возвышенность // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / редкол.: Г. П. Пашков (гл. ред) [и др.]. – Минск : БелЭН, 2007. – Т. 5 : Минск–Педиатрия. – С. 611.

4. Оршанская возвышенность // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол.: Г. П. Пашков (гл. ред.) [и др.]. – Минск : БелЭн, 2007. – С. 414.

5. Бакарасов, В. А. Оршанская возвышенность / В. А. Бакарасов // Природа Беларуси : энциклопедия : в 3 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2009. – Т. 1 : Земля и недра. – С. 287–288.