Рэкі. Шумілінскі раён
- Подробности
- Створана 21.05.2018 09:39
- Адноўлена 24.05.2018 14:21
Па тэрыторыі Шумілінскага раёна працякае 78 рэк працягласцю 480 км. Сярод іх самыя буйныя – рэкі Обаль (148 км), Усыса (50 км), Чарноўка, Шавінка, Сечна, Язвінка і інш. Гэтыя рэкі адносяцца да басейна ракі Заходняя Дзвіна, якая ўтварае натуральную мяжу Шумілінскага раёна з Бешанковіцкім і Ушацкім раёнамі.
Рачная сетка Шуміліншчыны, як і ўсёй Віцебскай вобласці, параўнальна маладая. Даліны рэк пачалі фарміравацца 16–14 тысяч гадоў назад, яны даволі глыбокія і нешырокія, з невялікімі схіламі. Для рэк характэрны змешаны тып сілкавання, асноўнай крыніцай якога з'яўляюцца талыя снегавыя воды. 3 канца чэрвеня па кастрычнік, як правіла, устанаўліваецца летне-асенняя межань. Яна парушаецца дажджавымі паводкамі, калі вада можа ўзвышацца на 1,5–2 м. Зімовая межань доўжыцца 80–110 дзён. Лядовы покрыў на рэках устанаўліваецца ў лістападзе–снежні, а крыгаход прыходзіць у красавіку.
Некаторыя рэкі, найбольш бурныя, з перападамі, могуць скарыстоўвацца для будаўніцтва гідраэлектрастанцый. Для гэтага быў выкарыстаны нораў ракі Сечна, на якой у 30-я гады XX стагоддзя ў в. Мішкавічы і пабудавалі электрастанцыю. Яна была адной з першых у Беларусі. Зараз плануецца на рацэ Заходняя Дзвіна ўзвесці цэлы каскад малых электрастанцый, якія забяспечаць электраэнергіяй многія навакольныя вёскі і гарады.
Сечна (Сешня) – правы прыток Заходняй Дзвіны. Даўжыня 21 км. Плошча вадазбору 166 км2. Выцякае з возера Дабееўскае. Упадае ў Дзвіну каля в. Яршова.
Усыса – левы прыток ракі Обаль, працякае ў Гарадоцкім і Шумілінскім раёнах, выцякае з возера Кашо, за 1,5 км на захад ад в. Прудок. Цячэ праз азёры Лугавое, Арэхавае, Шчарбакоўскае. У вярхоўі называецца Гаражанка. Даўжыня – 50 км. Вадазбор – 423 км2.
Чарняўка – левы прыток р. Обаль. Даўжыня 32 км. Плошча вадазбору 220 км2. Выцякае з возера Чарнова.
ЛІТАРАТУРА
1. Блакітны скарб Беларусі : энцыклапедыя / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.] ; маст.: Ю. А. Тарэеў, У. І. Цярэнцьеў. – Мінск : БелЭн, 2007. – 480 с. : іл.
2. Ермалаеў, С. І Обальскае балота ўздыхнула / С. Ермалаеў // Герой працы (Шумiлiна). – 2009. – 26 мая. – С. 5.
3. Логинов, В. Ф. Весенние половодья на реках Беларуси: пространственно-временные колебания и прогноз / В. Ф. Логинов, А. А. Волчек, Ан. А. Волчек. – Минск : Беларуская навука, 2014. – 244 с.
4. Параскевін, А. Падарожжа шчупака ў Краіну белых вод / А. Параскевін // Герой працы (Шумiлiна). – 2006. – 27 чэрв. – С. 3.
5. Параскевін, А. Усыса / А. Параскевін // Герой працы (Шумiлiна). – 2007. – 27 крас. – С. 5.
6. Природа Беларуси : энциклопедия : в 3 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. – Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2010. – Т. 2 : Климат и вода. – 504 с. : ил.
7. Рэкі // Гісторыка-краязнаўчы курс «Наша Шуміліншчына». Шуміліназнаўства / уклад.: В. А. Падляшчук [і інш.]. – Віцебск : Віцебская абласная друкарня, 2010. – С. 20–22.
8. Шумілінскі раён / Ф. Ф. Бурак [і інш.] // Энцыклапедыя прыроды Беларусі : у 5 т. / рэдкал.: І. П. Шамякін [і інш.]. – Мінск : БелСЭ імя П. Броўкі, 1986. – Т. 5 : Стаўраструм–Яшчур. – С. 390–391.
