Асінторфскі, заказнік гідралагічны. Дубровенскі раён

Подробности

Створана 21.05.2018 09:32

Адноўлена 16.01.2023 11:06

«Асінторфскі» – гідралагічны заказнік мясцовага значэння ў Дубровенскім раёне. Агульная плошча заказніка – 5920 га.

Выгляд і статус тэрыторыі, якая захоўваецца: ландшафтна-гідралагічны заказнік мясцовага значэння.

На тэрыторыі гідралагічнага заказніка «Асінторфскі» знаходзяцца заводненыя кар'еры «Вялікая вада», «Малая вада» і «Сярэдняя вада».

Праходнасць: нізінныя балоты абводненыя. Верхавік – праходнасць здавальняючая.

На тэрыторыі гідралагічнага заказніка мясцовага значэння «Асінторфскі» забараняецца:

– правядзенне гідрамеліярацыйных работ;

– распрацоўка тарфяных пакладаў;

– правядзенне суцэльных рубак лесу;

– скід сцёкавых і бытавых адходаў;

– разбіўка намётаў;

– развядзенне вогнішчаў у неўсталяваных месцах.

Прамысловыя жывёлы: лось, кабан, ліса, куніца, бабёр.

На тэрыторыі гідралагічнага заказніка «Асінторфскі», які ўключае спустошаныя і нерэкультываваныя тарфянікі, склалася дзіўная экасістэма з калоніямі чаек, качак і іншых балотных птушак. Маецца магчымасць арганізацыі такіх відаў адпачынку, як рыбалка, паляванне, назіранне за дзікімі звярамі і птушкамі, азнаямленне з разнастайнасцю лясных і палявых раслін, у тым ліку і за тымі відамі флоры і фаўны, якія занесены ў Чырвоную кнігу.

На тэрыторыі Асінторфскага гідралагічнага заказніка знаходзяцца тры радовішчы торфу: «Асінаўскі-1», «Асінаўскі-2», «Шчэрбінскі мох» і заводненыя кар'еры «Вялікая вада», «Малая вада» і «Сярэдняя вада».

Тарфяныя радовішчы «Асінаўскі–1», «Асінаўскі–2»

Радовішчы торфу знаходзяцца на тэрыторыі асушанага балота ў Дубровенскім, часткова ў Аршанскім раёнах.

Балота раскінулася ў вадазборы ракі Выдрыца (басейн Дняпра) і Вярхіты (басейн Заходняй Дзвіны). Балота – верхавога (64 %) і нізіннага тыпаў. Плошча разам з суседнімі невялікімі масівамі складае 5,9 тыс. га. Глыбіня торфу да 6,8 м, сярэдняя 2,2 м, ступень раскладання 22–24 %, попельнасць ад 3,3 % (верхавы торф) да 7,8 % (нізінны). На балоце на плошчы каля 1000 га знаходзяцца падсцілачны торф тоўшчай да 1 м і два пясчаныя астравы (на адным з іх пасёлак Асінторф). Асушэнне балота пачалося ў 1918 годзе. Тады ж была арганізавана і здабыча кускавога торфу на паліва для паравозаў. У 1927 г. на балоце па плане ГОЭЛРО пачалося будаўніцтва Беларускай ДРЭС. У 1933 г. была распачата здабыча фрэзернага торфу, з 1935 г. торф здабываўся гідраўлічным спосабам. Балота асушана ў 1955 г. адкрытай сеткай.

Плошча тэрыторыі, якая аднаўляецца, – 1560 га.

У снежні 2009 г. праектам Праграмы развіцця ААН (ПРААН) і Глабальнага экалагічнага фонду (ГЭФ) «Рэнатуралізацыя і ўстойлівае кіраванне тарфянымі балотамі для прадухілення дэградацыі земляў, змяненняў клімату і забеспячэння захавання глабальна значнай біялагічнай разнастайнасці» завершаны работы па аднаўленні і стабілізацыі гідралагічнага рэжыму выпрацаванага тарфянога радовішча «Асінаўскае-2» (2131 га) у Дубровенскім раёне. Месяцам раней будаўнічыя работы былі завершаны на радовішчы «Асінаўскі-11» (1189,3 га). Абедзве тэрыторыі з’яўляюцца часткай былога верхавога балота Асінаўскае. Выпрацаваныя тарфянікі сталі адзінаццатай і дванаццатай тэрыторыямі, паўторна забалочанымі ў рамках праекта ПРААН / ГЭФ з 2007 года.

Тыпы тутэйшых балотных угоддзяў: выгары на пачатковай стадыі зарастання, пушыста-бярозавыя лясы, выпрацаваныя тарфянікі без расліннасці і вербалозу, чорнаальховыя, трысняговыя балоты, адкрытыя водныя прасторы.

Расліннасць часткова занята акультуранымі рэкультывацыяй плошчамі гаспадарак Дубровенскага раёна, якія выкарыстоўваюцца пераважна пад пасевы. Верхавая частка плошчы занята балотнай хвояй, кусцікамі верасовых, падвеем, шэйхцэрыяй, чаратамі і сфагнавымі мхамі, нізінная – асакова-разнатраўнай расліннасцю з гіпнавымі мхамі. На 2949 гектарах балота расце лес.

Тарфяное радовішча «Шчэбінскі мох»

Выпрацаванае тарфяное радовішча размешчана на паўночным усходзе Беларусі за 15 км ад г. Дуброўна. У геамарфалагічных адносінах тарфянік знаходзіцца ў межах Лучоскай ледавікова-азёрнай раўніны і належыць да групы радовішчаў водападзельнага залягання.

Асушэнне і торфараспрацоўкі пачаліся ў 1958 г. Торф здабываўся фрэзерным спосабам. 3 канца 90-х гг. асобныя ўчасткі торфараспрацоўкі без рэкультывацыі і з дзеючай гідралагічнай сеткай каналаў былі перададзены Аршанскай лясной гаспадарцы.

У выніку асушэння на балоце перыядычна ўзнікалі буйныя пажары. У засушлівы 2002 г. пажарам было пройдзена каля 75 % тэрыторыі балота. У цяперашні час выгары зараслі вярбовымі хмызнякамі і драбналістымі лясамі. На паніжаных месцах сфармаваліся трысняговыя зараснікі.

Стратэгіяй паўторнага забалочвання прадугледжаны шэраг мерапрыемстваў. У мэтах прадухілення пажараў, аднаўлення біялагічнай разнастайнасці спынення выкідаў дыяксіду вуглявода (СО2) у 2009 годзе ў рамках праекта ПРААН / ГЭФ па аднаўленні парушаных тарфянікаў УП «Белгіпралес» распрацаваны будаўнічы праект, які быў рэалізаваны ў 2010 годзе Дубровенскім ПМС. Для таго каб прадухіліць сцёк вады з балота, асноўныя дрэнажныя каналы былі перакрыты 14 глухімі землянымі перамычкамі. Плошча аб'екта складае 1322,8 га.

Здабыча торфу з'яўляецца прычынай амаль поўнага знішчэння існаваўшага тут раней прыроднага балотнага комплексу з уласцівымі для яго відамі фаўны і флоры. Большая частка тэрыторыі пасля торфараспрацоўкі ўяўляла сабой пазбаўленыя расліннасці выпрацаваныя тарфяныя палі. Наступныя пажары і парушэнні гідралагічнага рэжыму перашкаджалі аднаўленню натуральных балотных супольнасцяў.

Праведзеныя мерапрыемствы па паўторным забалочванні спрыяюць аднаўленню і стабілізацыі пдралагічнага рэжыму, з'яўленню характэрных відаў балотных раслін і жывёл, у цэлым рэабілітацыі балотных сістэм пераходнага і нізіннага тыпаў.

У выніку павышэння ўзроўню грунтовых вод (УГВ), тут сфарміравалася адна з найбуйнейшых у Віцебскай вобласці папуляцый пуханоса альпійскага – расліны, занесенай у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь.

Спрыяльныя ўмовы склаліся для ахоўных відаў птушак водна-балотнага комплексу. Так, у апошнія гады ў складзе мясцовай арнітафаўны адзначаны вялікая белая чапля, вялікі бугай, скапа, змеяед, драч, вялікі ўліт – рэдкія віды птушак, некаторыя з якіх занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь.

Экалагічным эфектам мерапрыемстваў па паўторным забалочванні стала паляпшэнне прыроднага патэнцыялу «Шчэрбінскага Моху». На балоце фарміруюцца паляўнічыя і рыбалоўныя ўгоддзі, спрыяльныя для арганізацыі палявання, аматарскага і прамысловага рыбалоўства. У цяперашні час тут ужо адзначаны такія перспектыўныя з пункту гледжання арганізацыі палявання віды, як лось, дзік, казуля, воўк, лісіца, янотападобны сабака. У вадатоках і вадаёмах распаўсюджаным відам стаў сярэбраны карась. Па прылеглых рэках сюды падняліся акунь рачны, плотка, шчупак.

ЛІТАРАТУРА

1. Гідралагічны заказнік мясцовага значэння «Асінторфскі» // Прыродная спадчына Дубровеншчыны : [эколага-краязнаўчы даведнік] / склад. Н. А. Дударава. – Наваполацк : ІП Маладзечкін А. У., 2015. – С. 34–38.

2. Дикарева, Е. Красота Осинторфского края / Е. Дикарева // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 2008. – 5 крас. – С. 2–3.

3. Дубровенский район // Особо охраняемые природные территории Витебской области = Асабліва ахоўныя прыродныя тэрыторыі Віцебскай вобласці = Specially protected natural territories of the Vitebsk region : [информационный сборник] / [сост. Г. Горланов]. – [Б. м.] : [Б. и.], [Б. г.]. – С. 18.

4. Квір, А. Гідралагічны заказнік / А. Квір // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 1993. – 6 лістап. – С. 3.

5. Паўлаў, П. Малавядомае аб вядомым / П. Паўлаў // Дняпроўская праўда (Дуброўна). – 1998. – 8 ліп. – С. 2.